Klub Polonijnego Maturzysty: Tadeusz Sygietyński, Mira Zimińska – Sygietyńska i Stanisław Hadyna – ambasadorzy polskości

Ambasador kojarzy nam się przede wszystkim z najwyższym rangą przedstawicielem dyplomatycznym reprezentującym państwo wobec władz innego państwa lub wobec organizacji międzynarodowej. Gdy jednak jakiś wyjątkowy człowiek przebywa gdzieś za granicą i jest bardzo pozytywnie odbierany z racji tego, co sobą reprezentuje, to wtedy możemy usłyszeć stwierdzenie, że dana osoba jest wspaniałym ambasadorem swego kraju.

Takimi niekwestionowanymi ambasadorami Polski są od ponad 70 lat dwa polskie zespoły pieśni i tańca, Mazowsze i Śląsk. Na tą wspaniałą opinię złożyła się pełna pasji praca ludzi, którzy je formowali od zera. Należy tu wymienić postać Miry Zimińskiej – Sygietyńskiej (1901- 1997), która wspólnie z mężem Tadeuszem Sygietyńskim (1896 – 1955) założyła zespół Mazowsze i doprowadziła go do artystycznej perfekcji. W przypadku zespołu Śląsk, takimi postaciami byli Stanisław Hadyna ( 1919-1991) i Elwira Kamińska (1912- 1983). Oficjalne nazwy zespołów to dziś: Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze” im. Tadeusza Sygietyńskiego oraz Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny.

Zanim na scenie można było zobaczyć i usłyszeć ich piękne folklorystyczne widowiska muzyczno – baletowe, ci pasjonaci i wizjonerzy w osobach pani Miry, pana Tadeusza, pana Stanisława, pani Elwiry, jak i innych zapaleńców z ich najbliższego grona, z zaprzyjaźnionym organistą z Klembowa, Henrykiem Wiśniewskim i jego żoną Teresą, wykonywali coś na wzór pozytywistycznej pracy od podstaw. Zapuszczali się w teren w poszukiwaniu ludzi i rzeczy, by w oparciu o autentyczną muzykę i autentyczne stroje ludowe z różnych regionów Polski, wykreować zespoły na najwyższym poziomie artystycznym. Bez wizji i pasji, nie byłoby to możliwe. Wyszukiwali do swych zespołów zdolną i pełną zapału powojenną polska młodzież i potrafili zarazić ją swoją własną pasją tak, że młodzi ludzie przeistaczali się w prawdziwych artystów.

W  niezliczonych „pielgrzymkach” po wiejskich chatach „wizjonerzy” znajdywali to, czego szukali z uporem maniaka. Od zapamiętanej przez kogoś przyśpiewki, poprzez wygrzebane ze starych kufrów domowych stroje odświętne, chusty, czepce, trzewiki, zapaski, wianki, korale, kwiaty, czapki, kapelusze, pióra. Czasem były to rzeczy w niezłej kondycji, a czasem znajdowali tylko jakieś strzępy przedmiotów, ledwie że wskazujące na ich przebrzmiałą już świetność. Oni jednak z radością i z pietyzmem we własnym zakresie je odnawiali, przydawali im blasku i multiplikowali na potrzeby coraz to liczniejszej grupy tancerzy i wokalistów.

Wszyscy wiemy, że jeśli skrzyżują się się ze sobą ścieżki Pasji, Misji i Kreatywności, to Sukces jest już tylko kwestią czasu. Tak to wyglądało w przypadku obydwu zespołów. Nie wszyscy być może wiedzą, że pod kątem tychże zespołów pisana była dla nich muzyka. W przypadku Mazowsza, w rolę nadwornego kompozytora wcielał się  sam Tadeusz Sygietyński, natomiast Stanisław Hadyna pisał dla swego ukochanego Śląska.

Mazowsze tańczy i śpiewa od 1948 roku. Tadeusz Sygietyński z żoną Mirą Zimińską-Sygietyńską (znana przedwojenna aktorka filmowa i kabaretowa) przyrzekli sobie w ruinach bombardowanej Warszawy, że jeśli przeżyją wojnę, to założą zespół folklorystyczny. I obietnicy tej dotrzymali. Na siedzibę zespołu wybrano podwarszawską posiadłość niedaleko od Pruszkowa, nazwaną Karolinem. Na samym początku  program artystyczny Mazowsza składał się z piosenek przeplatanych tańcami z terenów centralnej Polski – Opoczna i Kurpi. Stopniowo dołączano muzykę i taniec z innych regionów Polski. Kostiumologiem zespołu przez pierwszych 17 lat, do roku 1967 była Wanda Modzelewska. Pierwszymi członkami zespołu Mazowsze była młodzież z okolicznych wsi i miasteczek Mazowsza. Pałac w Karolinie był ich miejscem nauki, ich internatem i ich pomysłem na życie.

6 listopada 1950 roku miała miejsce premiera pierwszego programu Mazowsza. Został on przedstawiony w Teatrze Polskim w Warszawie.
W 1955 zmarł dyrektor Zespołu Tadeusz Sygietyński. Rozważano wówczas nawet rozwiązanie Zespołu. Na szczęście Mira przejęła po mężu funkcję dyrektora. Zmieniła nieco jego image, dorzuciła co nieco rozmachu i przez ponad 40 lat (zmarła w wieku lat 96), była dobrym duchem zespołu. Występ Zespołu pieśni i tańca za jej sprawą przekształcił się w spektakularne widowisko. Pod jej wpływem autentyczna tradycja ludowa została poddana subtelnej, scenicznej stylizacji. To dzięki jej kreatywności Mazowsze zdobyło światową sławę.

Mazowsze to w zasadzie 3 zespoły: balet, chór i orkiestra symfoniczna. Melodie pochodzą z 39 regionów etnograficznych Polski oraz z całego świata. Mazowsze to grupa ponad 160 młodych i utalentowanych artystów. To 8 ton bagażu i 1500 kostiumów. To 2,3 mln przejechanych kilometrów i 23 mln widzów. Koncerty w 168 miejscach Polski. 213 tournée zagranicznych w 51 państwach i ponad 6,5 tys. koncertów. Podczas każdego spektaklu Mazowsze prezentuje ok. 20 tańców z różnych regionów Polski i przebiera się 7–10 razy. Na każdy  koncert zespół zabiera ze sobą około 1000 kostiumów. Najcięższy jest kostium łowicki – waży aż 16 kg. Założenie go zajmuje średnio trzy-cztery minuty. W Mazowszu swą karierę zaczynały Irena Santor i Lidia Korsakówna. Przez kilkadziesiąt lat członkiem Zespołu był Stanisław Jopek – ojciec popularnej piosenkarki, Anny Marii.

https://www.youtube.com/watch?v=rH7aq_4C-oQ
Mazowsze – O nas

https://karolinmazowsze.pl/poznaj-nas
Centrum Folkloru Polskiego „Karolin

https://culture.pl/pl/tworca/zespol-ludowy-piesni-i-tanca-mazowsze
Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”

https://www.youtube.com/watch?v=PWBOwq4MuvY
Zespół Mazowsze – krakowiak

https://www.youtube.com/watch?v=pvPAC-QF840
Mazowsze – Furman – Łukasz Karauda

https://www.youtube.com/watch?v=BB0PCBYkYYo
,,Mazowsze” – Koncert Galowy w Teatrze Wielkim część 1

https://www.youtube.com/watch?v=OeQ6jYzt6cM
Mazowsze „Krakowiak/Krakowiaczek”

https://www.youtube.com/watch?v=tWsi2wDMp44
Fragment koncertu „Kalejdoskop Barw Polski” – oberek

https://www.youtube.com/watch?v=p6svoYBEWCs
Koncert Mazowsze (Gala LOT) – Oberek

https://www.youtube.com/watch?v=Mr5ax6J8sjA
Irena Wiśniewska (Santor) – Zespół Mazowsze Ej przeleciał ptaszek 1954 r.

https://www.youtube.com/watch?v=sZMJlhrtNiE
„W zielonym gaju ptaszki śpiewają” – Mazowsze.

https://www.youtube.com/watch?v=96QYAIaFmD4
Mazowsze – Cyt, cyt

https://www.youtube.com/watch?v=je6aQ_2YU6U
Mazowsze – cyt, cyt (zdjęcia i nagranie z 1961 roku)

https://www.youtube.com/watch?v=ZEGSzucA97Y
Koncert Mazowsza (Gala Lot) – Finał

https://www.youtube.com/watch?v=wUXwqu8fKsU
Mazowsze na Powązkach 18.05.2023

Historia i kariera zespołu Śląsk rozpoczęła się 1 lipca 1953 roku. Twórcą zespołu był wielki patriota i wielbiciel Śląska, kompozytor i muzykolog, a do tego człowiek o niesamowitej charyźmie pedagogicznej – Stanisław Hadyna. Jego myślą przewodnią było ukazywanie bogactwa kultury ludowej Śląska, kultury górali beskidzkich. Był zawsze dumny ze swej małej ojczyzny, którą była mała wieś Karpętna, koło Bystrzycy nad Olzą. Zawsze widoczny z daleka, w nieodłącznej fantazyjnej furażerce.

Gdy w 1949 roku świat obchodził stulecie śmierci Fryderyka Chopina, został w Polsce ogłoszony międzynarodowy konkurs na scenariusz filmu o wielkim pianiście. Niezatarte ślady Stanisława Hadyny okazały się bezkonkurencyjne. Aleksander Ford miał gotowy materiał literacki do filmu Młodość Chopina z legendarną już dziś rolą Czesława Wołłejki.

W wywiadzie dla „Głosu Ziemi Cieszyńskiej” Hadyna tak wspominał swoją młodość:
Często wieczorami siadaliśmy z pasterzami na pniach kolo ogniska, a dziadek i ojciec opowiadali rozmaite opowieści o skarbach na Girowej, śpiących rycerzach w Czantorii, utopcach i strzygach, o zbójniku Ondraszku. A potem śpiewano na trzy głosy rozmaite pieśniczki. I tak już wtedy sobie pomyślałem, mały szkrab, gdyby tak pomnożyć te głosy, gdyby tak ustawić dwadzieścia, pięćdziesiąt albo i sto dziewcząt i chłopców, oświetlić ich stu ogniami i zaśpiewać to samo…

…Mazowsze bardzo mi się podobało, ale postanowiłem stworzyć zespół śląski, jako pewien odpowiednik Mazowsza z uwzględnieniem różnic folklorystycznych, dynamiki, różnic wynikających z interpretacji pewnych tańców i pieśni…. Przez pół roku organizowałem zespół bez grosza. Przesłuchałem w ciągu pół roku dwanaście tysięcy kandydatów, ale musiałem sprzedać palto, żeby zapłacić za druk afiszów informacyjnych…

Na siedzibę dopiero co tworzonego zespołu zaproponowano Hadynie zameczek Prezydenta w Wiśle – Czarnem.  Ten jednak odmówił ze względu na zbyt małą jego powierzchnię, jak dla dość dużej grupy zespołu, jak i ze względu na utrudniony tam dojazd zwłaszcza zimą. Wybór miejsca padł na Koszęcin, który został siedzibą Śląska. Tak, jak w przypadku Mazowsza, Karolin był miejscem nauki, dorastania i formowania się  talentów młodych ludzi mieszkających pod jednym dachem pod bacznym okiem Państwa Sygietyńskich, tak i w Koszęcinie, pod czujnym, wymagającym ale troskliwym okiem Stanisława Hadyny, szlifowały się charaktery i talenty młodzieży wchodzącej w skład zespołu Śląsk. Hadyna skompletował właściwą kadrę pedagogiczną dla ponad setki swoich podopiecznych, muzyków do składu orkiestry, nauczycieli solfeżu i tańca. Profesor wprowadził żelazną dyscyplinę muzyczną, ale też i obyczajową.

Profesor Stanisław Hadyna to autor ponad 250 powszechnie znanych pieśni. Najpopularniejsze to: ”Helokanie”, ”Ondraszek”, ”Karolinka”, ”Starzyk”, ”Szła dzieweczka”, ”Od Siewierza jechał wóz”, ”Hej tam w dolinie”. Pieśni Hadyny zyskały status pieśni domowych, ale cechuje je wszechobecny w nich duch polskości. Muzyczna twórczość Stanisława Hadyny była doceniona nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Nagradzano jego koncerty fortepianowe, kantaty, poematy synfoniczno – baletowe, jego muzykę teatralną i filmową, jego pieśni chóralne i solowe dla Zespołu Śląsk. Jest on również  autorem dramatów, powieści, reportaży, eseji, słuchowisk radiowych i audycji telewizyjnych.
Od samego początku ze Śląskiem związała również swoje losy, inna wspaniała osoba – pedagog i choreograf, etnograf, scenograf, reżyser w jednej osobie, młoda, filigranowa, ale pełna szaleńczej energii –  Elwira Kamińska. To ona stworzyła pierwsze tańce zespołu takie jak: „Trojak”, „Chodzony”, „Waloszki”, „Kozierajki”, „Piłki”, „Chustkowy”, „Wyzgierny”, „Patyjok” czy „Mietlorz”, „Kujawiak”, „Oberek”, „Tańce podhalańskie”, „Krakowiak”. To do dziś żelazny repertuar Zespołu Śląsk.

Udało się Elwirze Kamińskiej tak ustylizować nasze tańce ludowe i narodowe, że stały się swoistym kanonem gatunku i jego klasyką.
Pierwszy występ miał miejsce w Hali Parkowej w Katowicach. O nie! Wtedy jeszcze nie było Katowic! To był Stalinogród. Występ ten był wyłącznie dla rodziców, krewnych i znajomych. Natomiast oficjalny występ zespołu Śląsk miał miejsce 16 października 1954 roku w Teatrze Śląskim  też… w Stalinogrodzie. Dziś to oczywiście Katowice. Kolejnych 16 lat  to lata wytężonej pracy całego Zespołu, ale i wiele nagród i wiele występów w kraju i poza granicami kraju.

Jest w historii życia profesora Stanisława Hadyny jak i w historii zespołu Śląsk pewna bardzo bolesna blizna. Dotknęła ich wszystkich haniebna niesprawiedliwość. W 1968 roku nagle, z dnia na dzień (wyznaczając mu 24 godziny do ewakuacji z Koszęcina), usunięto profesora Hadynę z funkcji dyrektora Zespołu decyzją ówczesnego Ministra Kultury i Sztuki. Kolejka chętnych na to stanowisko po nim, była dosyć długa, gdyż Zespół był już znany, ceniony i entuzjastycznie przyjmowany gdziekolwiek by nie występował.

Dopiero po 22 latach, w roku 1990, po zmianach ustrojowych jakie miały miejsce w Polsce, prof. Hadyna został na nowo przywrócony na stanowisko, z którego nigdy nie powinien był odejść. Radował się on, radował się Zespół  świadom jak wiele zawdzięcza swemu twórcy. Przez cały czas tej wymuszonej nieobecności, Hadyna pisał muzykę z myślą o Zespole. Powracając do Koszęcina, przywiózł ze sobą ogromną ilość nowych utworów. Niestety w niecały rok od swego powrotu zmarł.  

Każdego roku Śląsk daje około 200 koncertów. Na ponad 100 osobowy zespół składa się chór, balet i orkiestra. W ciągu ponad 70 letniej działalności zespół odwiedził 45 krajów. Dał 10 tysiecy koncertów. Obejrzało go 27 milionów widzów. 

https://www.youtube.com/watch?v=DQ-Vdz4RJtk
Stanisław Hadyna – Początki Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”

https://www.youtube.com/watch?v=A-qn0Sjo6GY
Stanisław Hadyna – Muzyczne wspomnienie

https://www.youtube.com/watch?v=Yi33IqjsBuU
Zespół Śląsk Jubileuszowa Trasa Koncertowa 70 lat

https://www.youtube.com/watch?v=iq8nPB-T3hE
Zespół Śląsk – Hymn Laury (WASilesia21)

https://www.youtube.com/watch?v=8Z4ujAglNhA
Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” (2020)

https://www.youtube.com/watch?v=KvlEFja8k5M
XXXIX F.H.Mazurkas-Zespół Pieśni i Tańca ŚLĄSK- tańce góralskie

https://www.youtube.com/watch?v=sIdFAhxbZ1o
XXXIX FHMazurkas – Zespół „Śląsk” – „Pije Kuba do Jakuba…”

https://www.youtube.com/watch?v=8dIla8Skd_Q
Tańce narodowe na Nowy Rok – Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny.

https://www.youtube.com/watch?v=dBl-ibBbvmo
Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” – Szła dzieweczka

https://www.youtube.com/watch?v=VLax_ZTF2ew
Suita tańców z rzeszowskiego – Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny

https://www.youtube.com/watch?v=K4TzoXR99WY
Roztańczony Śląski: Zespół Śląsk – Szła dzieweczka…

https://www.youtube.com/watch?v=db74EkToeZ0
Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” – Trojak

https://www.youtube.com/watch?v=5SfP_H-NNBY
Zespół Pieśni i Tańca Śląsk w Japonii. Listopad 2019

https://www.youtube.com/watch?v=C4avK9nkli0
Zespół „Śląsk” w Wilnie! – 01.10.2016

https://www.youtube.com/watch?v=wObrlb8tfjc
Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” narodową instytucją kultury. Radio Katowice, 17.05.2017

https://www.youtube.com/watch?v=UvZlfmZnKuU
„GDYBYM TO JA MIAŁA” śpiewa Eva Lenard, Koncert Polonijny w Las Vegas 2017

Gdybym to ja miała skrzydełka jak gąska,
Poleciałabym ja za Jaśkiem do Śląska
Lecę ponad gajem, lecę ponad wodą.
Szukać gdzie to Jaśka srogie losy wiodą.

Próżno dziewczę gąską, ponad ziemią latasz,
Nie odnajdziesz Jaśka w lasach ani w chatach.
W czarnej głębi ziemi Jaśko twój pracuje,
Razem z górnikami czarny węgiel kuje.

Gwiazdy moje gwiazdy, dajcie swych promyków,
Wezmę je dla Jaśka, wezmę dla górników.
Dajże mi swych blasków, słonko na błękicie,
Niech mój Jaśko górnik ma słoneczne życie.

https://www.youtube.com/watch?v=G0fLFMNocWs
Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” Tańce Narodowe !!!


Elżbieta Kulec