Rozmowa z Evą Anisko, producentką filmu o Janie Karskim pt. „Remember This”. Eva jest absolwentką uniwersytetów: Georgetown i Harvard. Specjalizuje się w filmach dokumentalnych. Otrzymała m. in.  Emmy Award. Eva jest córką  Eugenii Anisko, znanej i zasłużonej byłej dyrektor Polskiej Szkoły Dokształcającej Polskiej Fundacji Kulturalnej w Clark, NJ.

Film trwa 95 minut. Czarno-biały. Reżyseria: Derek Goldman, Jeff Hutchens, w roli Karskiego występuje David Strathairn. „Remember This” polecamy szczególnie dla uczniów klas licealnych, a także klas 6-8.

Film można obejrzeć w The Quad Cinema (34 West 13th Street, NY, NY 10011) w dniach od 27 stycznia do 2 lutego.

W Museum of Jewish Heritage z rodziną – od lewej do prawej: Apple Rockefeller, Eva Anisko, Renee Rockefeller, Eugenia Anisko. Photo credit: StarPix, Sam Levitan Photography 
  • Did you go to a Polish Saturday School when you were a child?
  • Czy chodziła Pani do polskiej sobotniej szkoły, gdy była dzieckiem?

Yes, throughout my childhood, my siblings and I attended Polish Saturday School in Elizabeth, NJ, where my mother also taught.  Raised in a Polish household in New Jersey, Polish language, culture and traditions were integral to my upbringing that helped to create my identity, which were supplemented by the community and activities from Polish Saturday School.  My mother founded the Polish Supplementary School of the Polish Cultural Foundation in Clark, NJ, which became a center of activity and gathering for me and my family – from attending Harcerstwo on weekday evenings, to concerts, school pageants, and more.  

Tak, przez całe moje dzieciństwo, ja i moje rodzeństwo, chodziliśmy do Polskiej Sobotniej Szkoły (przypis redakcji: Polska Szkoła Dokształcająca im. ks. Piotra Skargi, obecnie nie istnieje) w Elizabeth, NJ, gdzie uczyła nasza mama. Wyrosłam w polskim domu w New Jersey, gdzie język polski, kultura i tradycyje były częścią mojego wychowania, które pomogło mi ukształtować moją tożsamość, wspieraną przez polską wspólnotę i zajęcia w polskiej sobotniej szkole. Mama założyła Polską Szkołę Dokształcającą Polskiej Fundacji Kulturalnej w Clark, która stała się centrum spotkań dla mnie i mojej rodziny. Chodziłam na harcerstwo wieczorami w ciągu tygodnia, na koncerty i szkolne jasełka, itd.

  • Did you then hear about Jan Karski?
  • Czy wtedy usłyszała pani o Karskim?
  • Although I was certainly introduced to many of the Polish leaders and figures of historical and cultural significance at Polish Saturday School, I cannot recall learning about Jan Karski.  
  • Chociaż zapoznałam się z wieloma polskimi liderami i postaciami, które miały znaczenie w historii Polski i dla polskiej kultury, nie przypominam sobie, żebym uczyła się o Janie Karskim.
  • When did you hear about Jan Karski?
  • Kiedy zatem usłyszała Pani o Janie Karskim?
  • I was first introduced to Jan Karski by sitting next to him – that is, on the bench and commemorative statue dedicated to him outside the Polish Consulate in NY.  I then discovered him again, this time a similar bench on the campus of Georgetown University, where I was a student in the late 1990s, and where Professor Karski taught in the School of Foreign Service for 40 years. I read the plaque ( Jan Karski. Born Jan Kozielewski, 1914. Messenger of the Polish People to Their Government In Exile. Messenger of the Jewish People to the World. The Man Who Told of the Annihilation of the Jewish People While There Was Still Time To Stop It. Hero of the Polish People. Professor. Georgetown University, 1952-1992.) and was curious to learn more.  But it was only when I serendipitously attended the one-night only performance of the play “Remember This: The Lesson of Jan Karski” in London in January 2020 on the 75th anniversary of the liberation of Auschwitz did I truly learn about him and come to appreciate this extraordinary man, Holocaust witness and World War II hero.  Similar to the film I produced, the play is a solo performance by incredibly talented Academy-nominated actor David Strathairn who takes us on a journey through Karski’s life, from his early childhood in Lodz, to studying to become a diplomat, to being captured and imprisoned during the War, to joining the Polish Understand, to delivering eye-witness testimony of the annihilation of the Jewish people and the Holocaust to the Western world to be disbelieved, and then to being a professor for 40 years.  His life was remarkable and the lessons from him life are as relevant today as ever before. 

Pierwszy raz zapoznałam się z Janem Karskim, gdy siedziałam obok niego, to znaczy na upamiętniającej ławce z jego posągiem, przed Polskim Konsulatem Generalnym w Nowym Jorku. Potem ponownie odkryłam go, na podobnej ławce na kampusie Uniwersytetu Georgetown, gdy byłam studentką w późnych latach 90. i gdzie prof. Karski  przez 40 lat uczył w Szkole Służby Zagranicznej. Przeczytałam tabliczkę z napisem: „Jan Karski. Urodzony jako Jan Kozielewski, 1914. Posłaniec Polaków do ich rządu na wygnaniu. Posłaniec Żydów do świata. Człowiek, który przekazał wiadomość o zagładzie Żydów, gdy był jeszcze czas, by to zatrzymać. Bohater Polaków. Prof. na Uniwersytecie Georgetown 1952-1992. I chciałam jeszcze więcej dowiedzieć się. Ale dopiero to zdarzyło się, gdy nieoczekiwanie byłam na sztuce pt. „Pamiętaj o tym: Lekcja o Janie Karskim” granej tylko raz w Londynie w styczniu 2020 roku z okazji 75 rocznicy wyzwolenia Oświęcimia. Wtedy naprawdę dowiedziałam się kim był i zrozumiałam jakim był niezwykłym człowiekiem, świadkiem Holocaustu i bohaterem II wojny światowej. Podobnie jak film, którego jestem producentką, sztuka jest przedstawieniem jednego aktora, niezwykle utalentowanego, nominowanego do Oscara Davida Stratharina. Aktor zabiera widza w podróż przez całe życie Karskiego, od wczesnego dzieciństwa w Łodzi, przez okres studiów, by zostać dyplomatą, do złapania i uwięzienia w czasie wojny, do przyłączenia się do podziemia, gdy dostarczył na zachód informacje o zagładzie Żydów i o Holocauście jako naoczny świadek i zachód nie mógł w to uwierzyć i na końcu, gdy był profesorem przez 40 lat. Jego życie było niezwykłe i lekcje z niego wypływające są obecnie ważne jak nigdy wcześniej.

  • What specifically made you think that you need to make a movie about him?
  • Co szczególnie spowodowało, że Pani pomyślała o zrobieniu filmu?
  • Experiencing David Strathairn’s brilliant performance on stage, I was profoundly moved not only by the incredibly story and courage of Jan Karski, that few people know about, but also the life lessons that he embodied – bearing witness and standing up for truth and all humanity in a world that is fractured.  Karski was Catholic, but he did not see a distinction in common humanity.  He had a photographic memory, and delivered eye-witness testimony of the total devastation of the War to the Allied Forces, even to President Roosevelt himself.  He considered himself to be an “insignificant little man,” yet he risked his life to carry these messages of truth to try to shake the conscience of the world.  With the rise of antisemitism, nationalism, hate crimes, and the war in Ukraine, Karski’s messages are much needed today. In making a film adaption of the play, we have the ability to reach more audiences, especially young people.

Przeżywając genialną grę na scenie Davida Strathairna, byłam głęboko poruszona nie tylko niezwykłą historią i odwagą Jana Karskiego, ale również jak niewielu ludzi wie o tym i o lekcjach życia, które reprezentował sobą – bycie świadkiem i stawanie w obronie prawdy i ludzkości na świecie, który jest pęknięty. Karski był katolikiem, ale nie widział różnic we wspólnym człowieczeństwie. Miał fotograficzną pamięć, dostarczył do Sił Sprzymierzonych naoczne zeznanie jako świadek na temat całkowitego wyniszczenia wojennego i dotarł nawet do samego prezydenta Roosevelta.  Uważał siebie za „nieistotnego małego człowieka”, a przecież ryzykował życiem, gdy przewoził wiadomości, by potrząsnąć sumieniem świata. Z nasileniem antysemityzmu, nacjonalizmu, przestępst, wynikających z nienawiści i wojną w Ukrainie, Karskiego przesłania są dziś bardzo potrzebne. Robiąc  adaptację filmową na podstawie sztuki, mieliśmy możliwość dotarcia do większej publiczności, a szczególnie do młodych ludzi.

  • Should your movie be included in our Polish Saturday School curriculum?
  • Czy Pani film powinien być włączony do programu naucznia w polskiej sobotniej szkole?
  • Yes, I think there’s great value in introducing students at Polish American Saturday Schools to Jan Karski with our film.  As Polish film director Agnieszka Holland (Europa, Europa; In Darkness) said: „This film expresses in the most honest way the tragic dimension of Karski’s character and horror of the story he’s telling.  Minimalistic, restrained, filmed with great discipline, and greatly acted by David Strathairn.  I believe he is Karski, one of the most important figures of the 20th century.” Karski is a significant figure not only in Polish history, but world history.  He was awarded the Presidential Medal of Freedom by President Barack Obama posthumously in 2012, and said: “We must tell our children about how this evil was allowed to happen, because so many people succumbed to their darkest instincts, because so many others stood silent. But let us also tell our children about the Righteous Among the Nations, among them was Jan Karski who told the truth, all the way to President Roosevelt himself.”  I think Karski is a source of pride for Polish people and inspiration to everyone, and I hope our film can inspire students to follow in Karski’s footsteps.  
  • Tak, uważam, że warto przedstawić Jana Karskiego uczniom szkół polonijnych, pokazując nasz film. Jak powiedziała polska reżyserka Agnieszka Holland („Europa, Europa”, „W ciemności”)” Ten film wyraża w najbardziej uczciwy sposób tragiczny wymiar charakteru Karskiego i horroru historii, którą opowiada. Minimalistyczny, powściągliwy, nakręcony z wielką dyscypliną i ze wspaniale grającym Davidem Strathairn. Wierzę, że on jest Karskim, jednym z najważniejszych postaci 20. wieku”. Karski jest znaczącą postacią nie tylko w historii Polski, ale świata. Został nagrodzony Medalem Wolności przez prezydenta Baracka Obamę pośmiertnie w 2012, który powiedział: „Musimy opowiedzieć naszym dzieciom jak pozwolono na zło, bo wielu ludzi uległo ich najciemniejszym instynktom, bo wielu ludzi stało cicho. Ale opowiedzmy też naszym dzieciom o Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, a wśród nich był Jan Karski…, który powiedział prawdę, docierając do samego prezydenta Roosevelta.  Uważam, że Karski jest źródłem dumy dla Polaków, inspiracją dla każdego i mam nadzieję, że nasz film zainspiruje uczniów, by poszli jego śladami.

  • The movie theater has about 100 seats, right? The movie will be shown for one week. If there is a big interest in the movie could the time be extended? 
  • Kino ma 100 miejsc. Film będzie pokazywany przez tydzień. Jeśli będzie duże zainteresowanie filmem, czy będzie można przedłużyć jego projekcję?
  • Our film opens at The Quad Cinema (34 W. 13th Street, NY, NY 10011) on Friday, January 27, in commemoration of International Holocaust Remembrance Day and runs through Thursday, February 2nd (with multiple screenings each day).  If there’s strong interest and tickets sales, yes, the movie theater could extend the theatrical run.  We would be delighted to host students from the Polish Saturday Schools in the Tri-State area, and could even show the film with Polish subtitles if the group fills the theater for any particular screening.  The theater holds approximately 100 seats.  For more info, please visit our website: https://rememberthiskarskifilm.com.  
  • Pierwszy dzień naszego filmu w The Quad Cinema (34 West Street) jest w piątek 27 stycznia, czyli w Międzynarodowy Dzień Pamięci o Holocauście i będzie grany do czwartku, 2 lutego (każdego dnia będzie kilka seansów). Jeśli pojawi się duże zainteresowanie i będzie duża sprzedaż biletów, kino może przedłużyć termin. Bylibyśmy zachwyceni, gdybyśmy mogli gościć uczniów z polonijnych szkół z terenu trzech sąsiadujących stanów, moglibyśmy też pokazać film z napisami po polsku, jeśli sala zostałaby  wypełniona na daną projekcję. Po więcej informacji proszę odwiedzić website https://rememberthiskarskifilm.com.  

  • What was your mother’s reaction when she heard about your plans to make a movie? Has she seen the movie? 
  • Jaka była reakcja mamy, gdy usłyszała o Pani planach na film? Czy już widziała film?
  • It’s an honor for me to work on a film that resonates so deeply with my own family history.  I know that my mother, both my parents, are proud of me for working hard to make this film and to share it with the world.  They have supported me every stage of this film’s challenging journey – from conception and pre-production, the film shoot, post-production, trying to secure distribution, film screenings, and more.  We’ve spent many hours talking about the film’s progress and impact and also delving into and sharing our own family history from Poland and the War.  They attended our film screening at Montclair Film Festival last Fall where we won the Audience Award.  More recently, they also attended the preview screening of our film at the Museum of Jewish Heritage, with a compelling panel discussion moderated by Katie Couric with Holocaust survivor Tova Friedman, David Strathairn and our co-director Derek Goldman.  
  • To honor dla mnie, że mogę pracować nad filmem, który głęboko rezonuje z historią mojej rodziny. Wiem, że moja mama, oboje rodziców, są bardzo dumni ze mnie, że tak ciężko pracuję nad filmem, którym, dzielę się ze światem. Wspierali mnie na każdym etapie tego filmu, który był wymagającą drogą od koncepcji i przedprodukcji, zdjęć filmowych, postprodukcji, zabezpieczenia dystrybucji, pokazów filmu itd. Wiele godzin spędziliśmy na rozmowach o postępach nad filmem i  także zagłębianiu się w historię naszej  rodziny z Polski i wojny. Rodzice byli na pokazie filmu  na Montclair Film Festival jesienią ubiegłego roku, gdzie otrzymaliśmy Nagrodę Publiczności. Ostatnio byli na filmie, który pokazywaliśmy w Muzeum Żydowskiego Dziedzictwa, gdzie odbyła się także fascynująca dyskusja panelowa, prowadzona przez Katie Couric z Tovą Friedman, która przeżyła wojnę, Davidem Strathairnem i współreżyserem Derkiem Goldmanem. 
  • Thank you for the interview and congratulations of your movie premiere!
  • Dziękuję za rozmowę i gratuluję premiery Pani filmu!

Rozmawiała: Danuta Świątek

Zdjęcia: archiwum rodzinne

.

Zdjęcie główne: Ambasador Marek Magierowski, podczas przemówienia przed filmem w Shakespeare Theatre Company (photo credit Sam Levitan Photography)  

 

Poprzedni artykułJesteśmy z nich dumni – Polacy z Oregonu
Następny artykułDobra polska książka: “Obce stany” – Katarzyna Jakubiak. Moje noworoczne Odkrycie!

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj