W dniach 27-29 maja w Krakowie odbyła się międzynarodowa Konferencja „Zaburzenia językowe w kontekście dwujęzyczności” zorganizowana przez Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Badań Edukacyjnych oraz Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Konferencja wieńczyła prace międzynarodowego zespołu badawczego, który – w ramach trzyletniego programu współpracy europejskiej Cooperation in Science and Technology IS0804 zrzeszającego 34 kraje – postawił sobie za zadanie wypracowanie narzędzi diagnostycznych umożliwiających trafną diagnozę rozwoju językowego dzieci dwujęzycznych, w tym ze Specyficznym Zaburzeniem Językowym – SLI.
W trakcie konferencji zaprezentowano wyniki najnowszych badań nad rozwojem językowym dzieci przyswajających więcej niż jeden język. Konferencja stworzyła także okazję do wymiany doświadczeń związanych z badaniem, diagnozą i terapią dzieci z zaburzeniami językowymi pomiędzy praktykami
i naukowcami z całej Europy. Wzięło w niej udział ok. 400 osób, w tym badacze współpracujący w ramach akcji COST IS0804, a także naukowcy zajmujący się rozwojem językowym oraz praktycy – psycholodzy, logopedzi
i nauczyciele.
Kluczowym zadaniem programu COST IS0804 jest wypracowanie metod pozwalających na odróżnienie symptomów Specyficznego Zaburzenia Językowego od błędów językowych popełnianych przez dzieci przyswajających dwa języki na raz. Przyswajając dwa języki, trzeba nauczyć się łącznie większej liczby słów
i konstrukcji składniowych, a ponadto nauce każdego z języków można poświęcić mniej czasu, niż przyswajając jeden język. Rozwój językowy u dzieci dwujęzycznych przebiega inaczej niż u jednojęzycznych, a różnice w przyswajaniu języka pomiędzy dziećmi z jednej i drugiej grupy mogą niejednokrotnie prowadzić do wniosku,
że dzieci dwujęzyczne rozwijają się nieprawidłowo. Zdarza się, że specjaliści zajmujący się rozwojem języka
u dzieci przypisują im, niesłusznie, specyficzne zaburzenie językowe – SLI (Specific Language Impairment).
Specyficzne Zaburzenie Językowe – SLI występuje u ok. 7% dzieci. W Polsce jest rzadko diagnozowane ze względu na brak znormalizowanych narzędzi, które by to umożliwiły. W związku z tym, w naszym kraju około 300 000 dzieci w wieku 4 – 14 lat nie może otrzymać potrzebnej im pomocy, a nierozpoznane właściwie zaburzenie ma negatywny wpływ na ich dalsze życie. Dzieci z SLI mają problemy z mową i komunikacją. Występują u nich trudności z rozumieniem złożonych konstrukcji gramatycznych oraz tworzeniem wypowiedzi.
Konferencja była podzielona na sesje tematyczne dotyczące różnych aspektów rozwoju językowego (składni, narracji, fonologii i słownictwa) oraz poznawczego (funkcji zarządzających), podczas których omawiane były narzędzia wypracowane przez grupy robocze, działające w ramach COST IS0804. Odbyły się także dyskusje panelowe ekspertów – członków akcji COST IS0804 oraz zaproszonych gości, a także przedstawicieli Instytutu Badań Edukacyjnych oraz wykłady zaproszonych specjalistów.
Otwierając Konferencję, uczestników powitała w imieniu organizatorów Zofia Wodniecka z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Następnie Sharon Armon-Lotem (Uniwersytet Bar-Ilan, Izrael) przewodnicząca programu COST IS0804, opowiedziała o wyzwaniach, które stoją przed badaczami zajmującymi się zaburzeniami językowymi
w kontekście wielojęzyczności. Theo Marinis z Uniwersytetu w Reading (Wielka Brytania) przedstawił wyniki prac grupy zajmującej się tworzeniem zadań do badania rozwoju gramatycznego dzieci dwujęzycznych z SLI. Rezultaty prac nad narzędziami służącymi do badania różnych aspektów rozwoju gramatycznego zaprezentowali też Philippe Prévost z Uniwersytetu w Tours (Francja) i Petra Schulz z Uniwersytetu Goethego we Frankfurcie nad Menem (Niemcy).
Podczas dyskusji panelowej, w której uczestniczyły również Johanne Paradis z Uniwersytetu Alberty w Kanadzie oraz Magdalena Smoczyńska z Instytutu Badań Edukacyjnych, rozmawiano o problemach w tworzeniu narzędzi do oceny kompetencji gramatycznych u dzieci przyswajających różne typologicznie języki (w tym dzieci przyswajających języki słowiańskie, np. polski). Magdalena Smoczyńska zaprezentowała również projekt „Entuzjaści Edukacji”, realizowany przez Instytut Badań Edukacyjnych, w ramach którego opracowywane są pierwsze w Polsce narzędzia do diagnozy SLI.
Gośćmi specjalnymi konferencji były Kathryn Kohnert z Uniwersytetu w Minnesocie oraz Barbara Zurer Pearson z Uniwersytetu Massachussets (USA). Kathryn Kohnert wygłosiła wykład o terapii dzieci z SLI posługujących się językiem angielskim i hiszpańskim. Barbara Zurer Pearson mówiła o specyfice badań nad rozwojem językowym i zaburzeniami językowymi w kontekście różnic dialektalnych. Perspektywa międzykulturowa była też obecna
w wykładzie Elin Thordardottir z Uniwersytetu McGill w Montrealu (Kanada) i Akademii w Rejkiawiku (Islandia), która zwróciła uwagę na to, jak istotne jest tworzenie metod diagnostycznych w różnych językach, które mogą być ze sobą porównywane, oraz w wystąpieniu Haliny Grzymały-Moszczyńskiej (UJ), odnoszącej się do wielokulturowości w kontekście polskim, a w szczególności do konieczności uwzględniania tego kontekstu
w diagnozie psychologicznej.
Podczas dwóch sesji plakatowych zaprezentowano blisko 80 plakatów, dotyczących badań nad rozwojem słownictwa, znajomości składni i morfologii, umiejętności narracyjnych a także rozwoju poznawczego
i fonologicznego Większość plakatów prezentowała badania przeprowadzone w ramach współpracy w programie COST IS0804. Zarówno w pierwszym wystąpieniu przewodniczącej programu, Sharon Armon-Lotem, jak
i podczas dyskusji panelowych podkreślano, że dzieci dwujęzyczne powinny być badane w obydwu językach, którymi się posługują oraz że spełnienie tego postulatu jest w praktyce bardzo trudne.
Zwracano uwagę, że o zaburzeniach językowych u dzieci dwujęzycznych można mówić, jeśli deficyty występują w obydwu z przyswajanych języków. Podkreślano też, że ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój językowy dziecka może być status społeczno-ekonomiczny i że narzędzia służące do diagnozy powinny ten czynnik uwzględniać, a ponadto brać pod uwagę różnice kulturowe oraz czas jaki dzieci spędzają używając każdego
z przyswajanych przez nie języków. Przypominano, że nadrzędnym celem nie jest samo stawianie diagnozy, ale raczej podejmowanie decyzji, czy potrzebna jest interwencja i terapia, a jeśli tak, to w jaki sposób powinna być ona dobrana, by najlepiej wspierać rozwój dzieci.
Konferencja w Krakowie zgromadziła specjalistów z różnorodnych środowisk i krajów. Umożliwiła ona spotkanie się naukowców i praktyków oraz dyskusję na temat dalszej współpracy nad tworzeniem narzędzi badawczych
i diagnostycznych, a także metod terapii ukierunkowanych na pomoc dzieciom z zaburzeniami językowymi.
Informacja nadesłana
Więcej na temat konferencji: http://bi-sli2013.org/index_pl.html
