Boże Narodzenie 7 stycznia (według kalendarza gregoriańskiego) świętuje część Kościołów prawosławnych, które zachowały kalendarz juliański, m.in. w Rosji, na Ukrainie, w Serbii, Macedonii i Czarnogórze.
Stałe święta religijne wypadają według tego kalendarza trzynaście dni po katolickich. Duchowni prawosławni zwracają uwagę, że kalendarz juliański jest o wiele starszy od gregoriańskiego (wprowadzony w 1582 roku reformą papieża Grzegorza XIII).
Boże Narodzenie wschodnich chrześcijan poprzedza 40-dniowy post, bardzo ściśle przestrzegany zwłaszcza przez ostatnie dni przed wigilią. W samą wigilię nakazuje się nawet powstrzymanie od picia napojów, aż do spożycia wigilijnej kolacji. Ma on stanowić rodzaj oczyszczenia dla ciała i duszy. Należy się wtedy powstrzymać od spożywania wszelkiego rodzaju potraw mięsnych, a także produktów pochodzenia zwierzęcego oraz ograniczyć liczbę posiłków. Czas ten powinien być poświęcony modlitwie. Dawniej z izb znikały wówczas także wszelkie ozdoby, które wracały na swoje miejsce w dzień wigilii.
Cerkiew ma kilka nazw wigilii. Wierni mówią na nią m.in. nawieczerie lub soczelnik. Ta druga nazwa pochodzi od „socziwa”, czyli gotowanej pszenicy polewanej miodem (według innych źródeł – soczystej kaszy), która była poprzednikiem współczesnej kutii, zawsze obecnej na wigilijnym stole.
Współczesna prosfora ma kształt małych, jasnych, mieszczących się w dłoni krążków, podobnych do malutkich chlebków. Składają się one z dwóch kawałków. Mniejszy krążek, nakładany na większy, jest ozdabiany pieczątką, najczęściej w kształcie krzyża, choć wyjątkowo mogą pojawiać się na nim inne znaki, oznaczające święte miejsca lub świętych.
Na Bałkanach prawosławni w miastach tradycyjnie kupują w Boże Narodzenie gałązki z liśćmi dębowymi, symbolizujące drewno na opał w betlejemskiej stajence. W Wigilię poświęca się w cerkwiach te liście i słomę, symbolizującą żłóbek. 
w którym ukryta jest moneta. Ten, komu ona przypadnie, może się spodziewać szczęścia przez cały rok. Istnieje jedna różnica-w kościele prawosławnym święto to trwa od samego rana. Natomiast typowa wigilia to tzw. „Badnje veče”.
Nazwa wzięła się od zwyczaju, iż tego dnia, wczesnym rankiem, ojciec wraz z synami idzie do lasu w poszukiwaniu dębu. Wybiera odpowiednią gałąź, obsypuje ją ryżem i ścina w rękawicach, starając się, by upadła w kierunku wschodnim.
Do domu gałąź niesie na prawym ramieniu.
Po dokonaniu tego skomplikowanego zabiegu, kawałek dębu, tzw. Badnjak umieszcza przy wejściu do domu, gdzie pozostaje on przez całe święta.
Kobiety w tym czasie przygotowują świąteczne potrawy. Wieczorem wszyscy udają się do cerkwi, gdzie zanosi się jedną część badnjaka, który spala się razem ze słomą w wielkim ognisku. Pop częstuje wszystkich gorącą rakiją oraz różnymi potrawami.
Tym gestem zaczynają się Święta Bożego Narodzenia.
Co symbolizuje badnjak? Badnjak ma symbolizować drewno, które przynieśli pasterze do stajenki, a św. Józef rozpalił ognisko, którego ciepło ogrzało dzieciątko. Badnjak przypomina również o drzewie krzyża Chrystusowego.
Do domu, oprócz badnjaka przynosi się również słomę, którą otrzymuje się w cerkwi. Badnjak stawia się obok pieca (ewentualnie obok kuchenki), natomiast słomę kładzie się pod stołem wraz ze słodyczami, suszonymi owocami oraz orzechami. Po kolacji, dzieci szukają tych „skarbów”. Słomę rozrzuca się po całym domu, najczęściej w kątach. Słomy, taka jak w kościele katolickim, symbolizuje stajenkę, w której narodził się Chrystus.
Kolacja wigilijna jest bardzo skromna i nie ma takiego znaczenia jak w Polsce. Zasiada się do niej po krótkiej modlitwie oraz po złożeniu życzeń. Dania są daniami postnymi – najczęściej przygotowuje się prebranac (zapieczona fasola z cebulą), świeżą
i suszoną rybę oraz inne dania bezmięsne.
W Serbii i Czarnogórze to właśnie Boże Narodzenie (Božić) ma największą tradycję i w tym okresie najbardziej się „świętuje”.
Jest to najweselsze ze wszystkich świąt. Świętuje się przez trzy dni. Pierwszy dzień Bożego Narodzenia to 7 stycznia. Tego dnia, wcześnie rano (zanim zacznie świtać) w kościołach biją dzwony,
a niektórzy strzelają z pistoletów czy odpalają petardy.
O godzinie 6 rano w cerkwi odbywa się liturgia Bożego Narodzenia, natomiast wszyscy wierzący pozdrawiają się słowami: ,,Hristos se rodi!”, na które trzeba odpowiedzieć:”Vaistinu se rodi!”(„Prawdziwie się narodził”). Po nabożeństwie wszyscy wracają do domu i wtedy ma miejsce uroczyste śniadanie (potrawy już nie są postne). Na początku domownicy dzielą się „pogaczą” – specjalnie przygotowane ciasto, do którego podczas pieczenia wrzuca się; monetę, kukurydzę, żyto, gałązki suszonej bazyli. Osoba, która w swojej części ,,pogaczy” odnajdzie jeden z symboli, w nadchodzącym roku będzie miała odpowiednio; moneta-dużo pieniędzy, kukurydza-urodzajną ziemię, żyto-płodność, bazylia-zdrowie.
W dzień Bożego Narodzenia, w godzinach przedpołudniowych do każdego domu przychodzi specjalny gość(položajnik). Musi to być mężczyzna, który z reguły umówił się z rodziną, ale bardzo często bywa, że jest to nieoczekiwana osoba. Položajnik wita domowników słowami „Hristos se rodi”, składając im życzenia, a później podchodzi do pieca (kuchenki). Jeśli w domu jest piec, otwiera go i spala w nim badnjak wypowiadając słowa: ,,Koliko varnica, toliko srećica, Koliko varnica toliko parica. A najviše zdravlja i veselja, Amin, Bože daj!”, co można przetłumaczyć jako: ”Ile iskier tyle szczęścia. Ile iskier tyle pieniędzy. Ale najwięcej zdrowia i radości. Amen. Daj Boże”.
Položajnik ma symbolizować mędrców, którzy przybyli do stajenki i pozdrowili dzieciątko. Kiedy zostanie spalony cały badnjak, rodzina częstuje gościa rakiją i jedzeniem oraz daje prezent. Položajnik jest tą osobą, która przez cały następny rok ma przynosić szczęście.
Opracowała: Wanda J. Vujisić, Czarnogóra
