IMG_5113m

W planie współpracy z Polonią na 2014 rok polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych wyznaczyło główny cel: Ocalić język polski za granicą.

Polska ma szóstą co do wielkości – proporcjonalnie do liczby ludności w kraju – diasporę w świecie. Wedle różnych źródeł, poza jej terytorium mieszka ok. 18 – 20 mln Polaków i osób polskiego pochodzenia. Od kilku lat bardzo dynamicznym zmianom geograficznym i pokoleniowym ulega mapa Polonii świata. Ponad 2-milionowa rzesza migrantów zarobkowych w bogatszych państwach Unii Europejskiej tworzy nową społeczność w polskim wychodźstwie. Ze względu na status i procesy zachodzące w tej społeczności raczej nie można jej jeszcze zaliczyć w poczet Polonii osiadłej za granicą.

31 października 2013 roku Minister Spraw Zagranicznych Polski ogłosił konkurs na realizację zadania publicznego „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2014 r.” Jego celem jest realizacja projektów
w dziedzinie wybranych zadań z obszaru współpracy z Polonią i Polakami za granicą odpowiadających założeniom, zasadom i priorytetom „Planu”. Jakie są te założenia, zasady i priorytety? Jakie dokładne cele współpracy z Polonią na 2014 rok ma polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych?

Podstawowymi założeniami tego planu są: aktywna polityka, koordynacja działań, synergia, koncentracja środków, autonomia podmiotów pośredniczących oraz efektywna i konsekwentna kontrola. Wśród zasad realizacji współpracy z Polonią znajdziemy m.in. nadrzędność racji stanu państwa polskiego i jego interesów, poszanowanie podmiotowości i niezależności Polonii i Polaków za granicą, poszanowanie lojalności obywatelskiej Polaków i osób polskiego pochodzenia wobec państw zamieszkania, a także aktywizacja środowisk polskich na płaszczyźnie społecznej, obywatelskiej i politycznej
w krajach zamieszkania.

Wśród priorytetowych celów i obszarów współpracy z Polonią MSZ wyróżnił trzy nadrzędne. Są to: nauczanie języka polskiego, w języku polskim i o Polsce, wzmacnianie, aktywizacja i mobilizacja środowisk polskich w krajach zamieszkania oraz wzmacnianie więzi i kontaktów z Polską.

Język przede wszystkim

MSZ słusznie uznało, że „zapewnienie możliwości nauki języka i towarzyszącego jej przekazu wiedzy o Polsce stanowi podstawę utrwalania tożsamości etnicznej i dziedzictwa kulturowego”. Język jest nie tylko nośnikiem tradycji i kultury, ale i narzędziem dostępu do zasobów intelektualnych polskiego dziedzictwa. Dlatego stałym dążeniem tzw. polityki polonijnej państwa jest objęcie regularnym nauczaniem języka polskiego jak największej liczby dzieci polskich i polskiego pochodzenia za granicą. Kluczowe jest przekonanie rodziców do korzyści wynikających z zachowania języka polskiego oraz promocja zalet dwujęzyczności. Warto podkreślić, że konsultacje społeczne dotyczące tego planu, przeprowadzone m.in. w wielu środowiskach na świecie, potwierdziły, że Polonia w pełni podziela wagę tego priorytetu polityki polonijnej.

Wedle szacunków placówek dyplomatyczno-konsularnych RP, ok. 70 proc. osób polskiego pochodzenia nie zna już języka polskiego. Wskaźnik ten ma różną wartość w zależności od regionu czy państwa i np. w Europie Zachodniej wynosi tylko 20 proc., ale już w Ameryce Północnej, gdzie mieszka ok. połowy polskiej emigracji, odsetek osób nie władających językiem polskim to ponad 90 proc. W tej sytuacji ogromnego znaczenia nabiera konieczność systemowego rozwiązania kwestii promocji języka polskiego i nauczania go za granicą jako obcego czy drugiego. Uczestniczą w tym rządowe agendy i inne instytucje odpowiedzialne za upowszechnianie znajomości języka za granicą. Ważnym zadaniem, realizowanym przez Departament Dyplomacji Publicznej
i Kulturalnej MSZ, jest wspieranie, w miarę możliwości finansowych państwa, istnienia i rozwoju uniwersyteckich katedr studiów polskich bądź polonistyki oraz zapewnienie kadry polskich nauczycieli i lektorów zagranicą.
Jest to wyzwanie tym istotniejsze, że w niektórych krajach z dużą polską społecznością etniczną (np. USA) nauczanie języków rzadszych, „nie-międzynarodowych” ulega ograniczeniu.

Narzędzia

Modele oświaty polonijnej i polskiej za granicą są bardzo zróżnicowane: od nauczania języka polskiego i w języku polskim finansowanego w różnym zakresie przez państwo osiedlenia (od przedszkola po maturę) poprzez szkoły społeczne i prywatne, szkolne punkty konsultacyjne przy placówkach RP, po formy nauczania zdalnego (e-learning). MSZ i jego placówki zagraniczne będą wspierać praktycznie wszystkie formy nauczania.

W 2014 roku nadal rozwijać się będzie kształcenie młodzieży polonijnej w kraju. By zapewniać jej warunki lepszego poznania Polski i języka ojczystego, aktywnie wspierane będą różne formy organizacji pobytów edukacyjno-wypoczynkowych w Polsce. Obok kontynuacji wypoczynku letniego w Polsce dla dzieci polskiego pochodzenia, rozwijany będzie program stypendialny dla studentów i doktorantów polskiego pochodzenia, uczących się na polskich uczelniach.

Współpraca i pomoc w sferze edukacji obejmie: nauczanie w języku polskim i języka polskiego (także jako obcego), z uwzględnieniem wiedzy o Polsce, jej kulturze, historii i geografii, promocja języka polskiego, współpraca w tym zakresie z krajami zamieszkania tam, gdzie jest to możliwe; dalszą pracę nad stworzeniem odrębnych rozwiązań edukacyjnych na rzecz oświaty polskojęzycznej w poszczególnych krajach; doskonalenie umiejętności kadry nauczycielskiej i podnoszenie poziomu nauczania, tworzenie i zapewnienie funkcjonowania wszechstronnej oferty szkoleń; promocję dwujęzyczności; wspieranie tworzenia szkół społecznych; wspieranie partnerstwa szkół polonijnych i szkół nauczających języka polskiego ze szkołami w Polsce; wykorzystanie w nauczaniu zdobyczy technologii, wspieranie kształcenia na odległość (e-learning); organizację pobytów edukacyjnych z komponentem wypoczynkowym; rozwój sieci i wspieranie uniwersyteckich katedr polonistyki oraz studiów polskich; promocję wśród Polonii możliwości edukacji w Polsce, zwłaszcza studiów wyższych oraz rozwój programów stypendialnych.

Jak zmobilizować Polonię?

Celem działań w drugim priorytetowym obszarze – Wzmacnianie, aktywizacja i mobilizacja środowisk polskich
w państwach zamieszkania – jest wzmacnianie pozycji Polonii i Polaków za granicą. W zależności od warunków lokalnych, będą to różnorodne działania wspierające – od ochrony praw mniejszości polskich, do wspierania aktywności tradycyjnych i wciąż powstających nowych organizacji polonijnych. Obejmie to również współpracę
z organizacjami ogólnokrajowymi, ponadregionalnymi i kontynentalnymi. W 2014 roku, i późniejszych latach, dużo większą rolę we współpracy z Polonią, zwłaszcza jej młodym pokoleniem, będą odgrywać elementy wspierania demokracji, a przede wszystkim aktywności obywatelskiej osób polskiego pochodzenia. Prawo do współdecydowania o własnym losie, czy to w społecznościach lokalnych, czy na szczeblu prowincji czy państwa, jest niezbędnym warunkiem swobodnego kultywowania etniczności i wzrostu wpływów własnej grupy etnicznej. Istotne zatem będzie wspieranie idei i procesów służących mobilizacji rodaków za granicą do aktywnego włączania się w życie społeczne, kulturalne, ekonomiczne i polityczne państw zamieszkania. Polonia i Polacy za granicą, jako silny i wiarygodny partner dla państw swego zamieszkania
stają się sojusznikiem we wspieraniu interesów Polski.

Jest potencjał

Obecna sytuacja, jak nigdy dotąd, sprzyja wzrostowi znaczenia Polonii i społeczności Polaków w wielu krajach. Liczne skupiska polskie i polonijne mają najwyższy w historii emigracji z Polski odsetek ludzi wykształconych, przedsiębiorczych i dynamicznych. W dorosłe życie wchodzi młode pokolenie pozbawione kompleksów przeszłości, świadomości wywodzenia się z biednego i zacofanego kraju Wschodniej Europy. Dziś Polska i jej dorobek, w tym podziwiane na całym świecie osiągnięcia transformacji ustrojowej, są istotną składową dynamiki nowej polskiej emigracji. Dla aktywności skupisk polonijnych i polskich, ich zdolności do integrowania się wokół wspólnych celów, istotne znaczenie ma baza materialna, jaką dysponują. Resort spraw zagranicznych udziela na tym polu istotnej pomocy, finansując bądź współfinansując liczne inwestycje budowy, remontów czy modernizacji tzw. domów polskich, szkół, ośrodków polonijnych. W 2014 roku kontynuowane będą niektóre inwestycje i poczynione nowe.

Prestiż i promocja

Planowane działania w realizacji drugiego priorytetu MSZ mają służyć: wspieraniu i inspirowaniu aktywności rodaków za granicą oraz ich organizacji, służących budowie prestiżu i pozycji, pozwalających na skuteczny udział w promocji spraw polskich na wszelkich płaszczyznach wizerunku (politycznej, kulturowej, naukowej, gospodarczej, turystycznej, sportowej, medialnej etc.); wzmacnianiu wpływów społeczno-politycznych społeczności polskich i polskiego pochodzenia w miejscowych strukturach władzy i samorządach; upowszechnianiu wśród polskich mniejszości i innych grup polskiego pochodzenia wiedzy o standardach w dziedzinie ochrony praw mniejszości narodowych oraz funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego; kultywowaniu polskości oraz współpracy w ramach środowisk polskich i polonijnych, ze szczególnym uwzględnieniem
udziału ludzi młodych.

Zbudować więzi

Trzecim z priorytetowych celów MSZ na 2014 rok jest wzmacnianie więzi i kontaktów Polonii z Polską. Ma to ogromne znaczenie dla jej tożsamości i zbiorowej siły w państwach osiedlenia. Inaczej wygląda to w państwach demokratycznych, gdzie procesy społeczne kształtują się poprzez nieskrępowaną wolę obywateli, a inaczej w krajach autorytarnych, gdzie mniejszości narodowe muszą walczyć o swoje prawa i należne im miejsce we wspólnocie całego kraju. Polonia i Polacy żyjący za granicą doświadczają jednego i drugiego, w zależności od miejsca zamieszkania.

Wolna i demokratyczna Polska stwarza emigrantom nieograniczone możliwości utrzymywania z nią żywych kontaktów. Nadto globalna rewolucja w komunikowaniu stworzyła diasporom nienotowaną dotąd szansę. Polonia może aktywnie uczestniczyć w codziennym życiu Polski, z pełną zwrotnością tej relacji. Oddalenie przestało przeszkadzać i osłabiać więzi ze starą Ojczyzną. Możliwa jest natychmiastowa realizacja wspólnych przedsięwzięć, mobilizacja w imię wspólnych celów i zamierzeń, aktywizacja i zaangażowanie Polonii i Polaków za granicą w promocję Polski i wartości reprezentujących narodową spuściznę i dorobek odrodzonego państwa. Nowy wymiar zyskał dostęp do zasobów kultury narodowej, zwłaszcza do tzw. współczesnej kultury wysokiej. Jej liczne i uznane w świecie propozycje (teatr, film, muzyka literatura, sztuki wizualne) dostępne są – wskutek dynamicznej obecności polskich wydarzeń kulturalnych za granicą – dla bardzo wielu środowisk polonijnych i polskich.

Media

Wielką patriotyczną i kulturotwórczą rolę w umacnianiu więzi z krajem odgrywa bogata mozaika polonijnych mediów: gazety, czasopisma, periodyki, programy radiowe, telewizyjne, wreszcie środki przekazu wykorzystujące globalne usieciowienie – portale, strony internetowe, sieciowe wydania mediów drukowanych, media elektroniczne nadające przez internet i jego media społecznościowe. Materialna pomoc polonijnym i polskojęzycznym mediom, zwłaszcza w państwach na wschód Polski, znajduje się w centrum uwagi polityki polonijnej MSZ. Wiele z tych mediów, zwłaszcza drukowanych, znajduje się, także wskutek ogólnoświatowego kryzysu prasy, w trudnej sytuacji finansowej. MSZ poprzez konkurs dla podmiotów pozarządowych oraz własne placówki zagraniczne będzie udzielać im daleko idącego wsparcia, pobudzając jednocześnie ich niezbędną modernizację i proces przenoszenia niektórych z nich do sfery komunikowania wirtualnego.

Polonijne rady konsultacyjne

Rok 2014 będzie także okresem dalszego stymulowania kontaktów gospodarczych i biznesowych Polonii i Polaków zamieszkałych poza krajem z wolnorynkową gospodarką Polski. Wciąż w zbyt małym bowiem stopniu krajowa sfera biznesu czerpie z doświadczeń przedsiębiorców polskich i polskiego pochodzenia, którzy osiągnęli za granicą prawdziwe
sukcesy. Od końca 2012 r. rozpoczął się proces tworzenia przy placówkach dyplomatyczno-konsularnych tzw. polonijnych rad konsultacyjnych. Idea tworzenia takich ciał polega na zbliżeniu wybitnych przedstawicieli Polonii i środowisk polonofilskich do realizacji celów polskiej polityki zagranicznej w państwie zamieszkania, a także na utworzeniu platformy eksperckiej, która służyłaby wymianie poglądów na temat tego, co najlepiej może łączyć diasporę z krajem. W roku 2014 nastąpi konsolidacja tej formy bezpośredniej współpracy z Polonią i podsumowanie jej pierwszych doświadczeń.

Stymulować powroty?

Wzmacnianiu wzajemnych więzi emigracji z państwem polskim w coraz większym stopniu towarzyszy kształtowanie pośród jej skupisk rzetelnego obrazu współczesnej Polski.
Pozytywnie zmieniający się wizerunek naszego kraju, namacalnie widoczny jest także w opisywaniu Polski przez świat zagranicznych mediów, Polonia i Polacy za granicą podzielają to w coraz większym stopniu. Polska wolna, demokratyczna i prosperująca, przy wszystkich problemach rozwoju po transformacji ustrojowej, może z powodzeniem być jednym z solidnych filarów dumy z polskości. Takie przesłanie, wsparte obiektywną wiedzą o współczesnej Polsce, będzie w 2014 roku jedną z dominant współpracy z polską diasporą na całym świecie. W 2014 r. zintensyfikowane zostaną działania mające na celu troskę o migrantów zarobkowych w państwach UE. Sytuacja tej wielkiej społeczności wymaga nowych form, np. profesjonalnego poradnictwa prawnego i psychologicznego. Trzeba jednak zaznaczyć, że Polska jako państwo nie ma prawnych czy administracyjnych instrumentów stymulujących wyjazdy lub powroty. Największy wpływ na strumienie migracyjne ma oczywiście sytuacja gospodarcza Polski, jej rynku pracy, ale także kraju goszczącego. Wyjazdy z kraju stoją w oczywistej opozycji do jego potrzeb demograficznych. Tym ważniejsze staje się wypracowanie bodźców zachęcających Polaków i osoby polskiego pochodzenia do uznania Polski za docelowe miejsce zamieszkania. Ale reemigracja nie jest decyzją łatwą do pojęcia. Obywatele RP decydujący się na to, stają przed koniecznością rozwiązania wielu problemów życia codziennego: pracy, podatków, zabezpieczenia socjalnego, opieki zdrowotnej, adaptacji bądź readaptacji potomstwa do polskiego systemu edukacji, wreszcie do powtórnej zmiany środowiska społeczno-kulturowego.

To trzeba zrobić

Działania, jakie MSZ zamierza wspierać w obszarze 3 priorytetu to: skupianie elit polonijnych i Polaków za granicą wokół projektów i inicjatyw o wymiarze strategicznym dla interesów gospodarczych Polski; budowa stałych platform wzajemnego porozumienia (polonijne rady konsultacyjne); stałe informowanie rodaków o sytuacji i przemianach w Polsce współczesnej, także poprzez inspirowanie mediów polonijnych tą tematyką; stabilizację i rozwój sieci mediów polonijnych i polskojęzycznych, z jednoczesnym wspieraniem ich unowocześniania i przenoszenia w wirtualną przestrzeń komunikowania masowego; promowanie stosunków gospodarczych i wymiany inwestycyjno-handlowej z krajami zamieszkania przy zaangażowaniu podmiotów polonijnych oraz osób polskiego pochodzenia; wspieranie powracających migrantów poprzez włączanie ich w system działań readaptacyjnych (np. reorientacji zawodowej, planowania kariery, adaptacji dzieci do polskiego systemu edukacji).

Arkadiusz Rogowski
opr. ar (na podstawie raportu MSZ „Plan współpracy z Polonią i Polakami za granicą w 2014 r.”)
Artykuł ukazał się na łamach White Eagle www.bialyorzel24.com

Poprzedni artykuł„Odciągać dziecko od agresji w Internecie i telewizji, uczyć szacunku do człowieka.”
Następny artykuł„This is Poland” – film brytyjski o Polsce lat 1938-1946

1 KOMENTARZ

  1. A ja trochę tutaj włożę kij w przysłowiowe mrowisko. Polskie ministerstwo umie pięknie prawić, tak się składa, że da się w języku polskim wyrażać pięknymi słowami mało znaczące myśli. Wszystko świetnie — dofinansowywanie, rady polonijne, ide zbliżania się i poznawania, a zwłaszcza te założenia, że jako Polonia będziemy pomagać w realizowaniu celów polskiej polityki zagranicznej na amerykańskim gruncie. Pozostaje jeden wielki problem. O jaką politykę chodzi? Od lat nie Polska nie ma żadnej jasnej polityki wobec USA, a co dopiero wizji, w jaki sposób Polonia miałaby jej w tym pomagać. Nie można realizować czegoś, czego nie ma. Z drugiej strony Polonia ma pomysły na to, co zrobić by było można, tylko te głosy jakoś do ministerstwa nie dochodzę. Ciekawe dlaczego tak się dzieje? Czy dlatego, że w radach polonijnych siadają ludzie nominowani z Polski i nie znający amerykańsakich realiów, ani politycznych, ani społecznych? W tym małym wpisie wypowiadam sią z pozycji dziennikarza korespondenta, który zęby zjadł na amerykańskiej i polskiej polityce i na własnej skórzue doświadczył, jak odbierane są polonijne pomysły w Warszawie… Nie może byś współpracy, prawdziwej, uczciwej i co najważniejsze — OWOCNEJ dla obu stron, jeśli Warszawa będzie traktowała Polonię w sposób „per noga”, wciąż jak prostych górali (z całym szacunkiem dla górali, mam nadzieję, że rozumieją Państwo, iż to tylko taki skrót myślowy), którzy niech wysupłują z kieszonek zielone, ale do myślenia i decyzji to już się niech nie mieszają. Ciekawa czy inni mają podobne odczucia?

Skomentuj Eliza Sarnacka-Mahoney Anuluj odpowiedź

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj