Opracowanie podręcznika do polonijnej szkoły jest wyzwaniem z różnych powodów, ale ostatnio coraz więcej osób podejmuje się tego potrzebnego przedsięwzięcia. Piszemy o każdej pozycji, która trafia do naszej redakcji, bo podręcznik jest kluczowym elementem do sukcesu szkoły. Zapytani dyrektorzy i nauczyciele o największe wyzwania w polonijnych szkołach, wymieniają podręczniki w pierwszej trójce spraw, z którymi muszą się zmierzyć.
Z pomocą nauczycielom klas licealnych właśnie przychodzi Wiola Próchniak, autorka „Literatury polskiej 20. i 21. wieku. Teksty i ćwiczenia” do klasy 3 i „Literatury polskiej 19. wieku. Teksty i ćwiczenia” do klasy 2. Pojawi się też podręcznik „Literatura polska epok dawnych. Teksty i ćwiczenia”, który jest skierowany do uczniów 1 klas licealnych. Każdy podręcznik jest w jednym tomie i jego cena wynosi $25.
Każdy autor chciałby, żeby książki trafiały do jak największej liczby uczniów, którzy z chęcią i korzyścią z nich się uczą. Nie ma podręcznika doskonałego, ale dzięki opinii nauczycieli i rodziców, każde kolejne wydanie książki, zbliża autora do celu.
„Podręcznik był przygotowywany przez ponad rok” – mówi Wiola Próchniak, która jest wykładowcą Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II i należy od 2002 r. do zespołu koordynującego i wspomagającego metodycznie szkoły polonijne, który zwróciły się do KUL-u o patronat. – „Dzięki temu od ponad 10 lat mam możliwość wizytowania polskich szkół w USA, uczestniczenia w procesie dydaktycznym tych szkół, prowadzenia warsztatów i szkoleń metodycznych dla nauczycieli szkół polonijnych, a także przygotowywania materiałów dydaktycznych dla uczniów” – mówi Próchniak.
Autorka podręcznika, w latach 2013-14, koordynowała studia podyplomowe w zakresie nauczania języka polskiego jako obcego/drugiego” (360 godzin) w Chicago. Także w bieżącym roku była koordynatorką programu dla nauczycieli szkół polonijnych w Chicago pt. „Program dokształcający w zakresie nauczania języka polskiego jako obcego/drugiego” (120 godzin) i jedną spośród kilku wykładowczyń, współorganizowanego przez Zrzeszenie Nauczycieli Polskich w Chicago.
„Zależało mi na tym, by podręcznik łączył nauczanie języka polskiego z wiedzą o polskiej literaturze i kulturze” –wyznaje autorka. – „Dlatego też w każdym segmencie podręcznika, obok tekstu literackiego, znajdują się ćwiczenia leksykalne i gramatyczne, powiązane ze słownictwem i strukturami występującymi w tekście literackim, a także ćwiczenia na czytanie ze zrozumieniem, mówienie i pisanie. Istotnym składnikiem są ćwiczenia analityczno-interpretacyjne, które służą rozwijaniu sprawności literackiej. Chodzi o to, by młodzi ludzie, uczniowie szkół polonijnych, chcieli czytać literaturę po polsku i żeby ją rozumieli. Każdy rozdział jest skomponowany w ten sposób, że tekst literacki trzeba przeczytać kilka razy, bo przecież dzięki temu można go lepiej zrozumieć” – dodaje.
Teksty w podręczniku „Literatura polska 20. i 21. wieku” są pisane współczesną polszczyzną, która stanowi ogromną zaletę podręcznika dla polonijnych uczniów. Próchniak włączyła do książki teksty i wiersze m. in. Jana Lechonia, Witolda Gombrowicza, Haliny Poświatowskiej, Wisławy Szymborskiej, Sławomira Mrożka i Krzysztofa Kieślowskiego. Sądzę, że i rodzice tych dzieci, które będą korzystać z podręczników licealnych, chętnie przypomną sobie przykłady dobrej, ciekawej, polskiej współczesnej literatury.
Pierwsza wersja podręcznika pojawiła się jesienią 2014 i była w całości testowana w Polskiej Katolickiej Szkole im. św. Ferdynanda w Chicago, a także wyrywkowo przez nauczycielki-uczestniczki studiów podyplomowych w Chicago. W bieżącym roku szkolnym 2015/2016 podręcznik jest wykorzystywany przez 36 uczniów klasy maturalnej w Polskiej Szkole im. Św. Ferdynanda w Chicago, wydawcy podręcznika.
Egzemplarze pilotażowe rozesłano do wielu szkół na terenie USA. W Polskiej Szkole im. św. Stanisława Kostki w Wallington, NJ, z „Literatury polskiej 20. i 21. wieku” uczy się także klasa gimnazjalna. Podręcznik zbiera pochwały od nauczycieli za bardzo dobre ćwiczenia i dobór tekstów. Nauczyciele chcieliby też książkę wzbogacić o więcej fotografii i zdjęć.
„Korzystam z podręcznika w klasie 3 gimnazjum” – mówi nauczycielka Magdalena Zgoda. Jej zdaniem, największą wartość podręcznika stanowi wykorzystanie tekstów poetyckich i prozy w nauczaniu język polskiego jako obcego. – „Uczniowie poznają współczesnych twórców literatury polskiej i równocześnie powtarzają zagadnienia gramatyczne, a także słownictwo. Uczniom łatwiej jest zrozumieć trudną literaturę współczesną”.
Największą trudność uczniom sprawiają tabele z pytaniami o prawdę lub nieprawdę w zdanich na rozumienie tekstu. „Nie sam tekst sprawia trudność, który uczniowie mają przeczytać ze zrozumieniem, a właśnie zdania w tabeli. Nudzi ich natomiast, jeżeli do omawianego utworu, muszą wpisywać kolejny raz brakujące wyrazy” – tłumaczy Zgoda. Jej zdaniem, również jest za mało ilustracji i zdjęć, a notki biograficzne są zbyt krótkie. Brakuje też ciekawostek z życia polskich twórców, które mogłyby zaciekawić uczniów.
Mariusz Gajewicz, nauczyciel ze Szkoły im. Mikołaja Kopernika w Mahwah, NJ, po uważnym zapoznaniu się z podręcznikiem, chwali wybór tekstów.
„Po których jest bardzo dużo świetnie dobranych ćwiczeń o charakterze utrwalającym” – mówi. Katarzyna Deja, matka 13-letnich trojaczków, uważa, że „Ćwiczenia są na różnym poziomie trudności i dobrze opracowane, stanowią najlepszą część książki, którą dobrze byłoby wydrukować w kolorze”.
Siostra Dorota Domin, nowa dyrektor Polskiej Szkoły im. św. Ferdynanda, podkreśla, że „Podręcznik z założenia miał być ćwiczeniami językowymi, nie typowym podręcznikiem. Mniej uwagi jest zwróconej na ilustracje.” Szkoła ta jest pomysłodawcą podręczników do liceum. Próchniak przyznaje, że ‘’Początkowo rzeczywiście założeniem było przygotowanie materiałów czarno-białych, zdominowanych przez teksty, co ma swoje zalety, ale z drugiej strony wymaga większej aktywności nauczyciela i uczniów”. Przejawić się ona powinna w przygotowywaniach prezentacji multimedialnych na temat epok, stylów artystycznych, twórców etc. „Literatura polska 19. wieku” (z której korzysta 28 uczniów w szkole św. Ferdynanda) jest bardziej kolorowa i zawiera więcej elementów graficznych niż podręcznik do klasy 3.
Zainteresowanych zakupem podręczników, informujemy, że „Literatury polskiej epok dawnych. Teksty i ćwiczenia” (od początku piśmiennictwa polskiego do oświecenia), można spodziewać się w sierpniu 2016 r. Pozostałe podręczniki do licealnych klas 3 i 2 są do nabycia w Polskiej Katolickiej Szkole im. Św. Ferdynada w Chicago (www.szkolaswferdynanda.org, tel. 773-945-0505). Nauczyciele i rodzice mogą też podzielić się swoimi opiniami na temat podręczników, kontaktując się właśnie z tą szkołą.
Danuta Świątek
Zdjęcia: archiwum Wioli Próchniak
