Już kilkumiesięczne niemowlęta potrafią odkrywać reguły gramatyczne i szybko się ich uczyć. W dodatku robią to lepiej niż dorośli!
Łatwość, z jaką niemowlęta przyswajają język, fascynuje i rodziców, i naukowców. Jest tym bardziej imponująca, że 3-miesięczne niemowlęta prześcigają dorosłych w dostrzeganiu skomplikowanych reguł, a miesiąc później potrafią nauczyć się (elementów) włoskiej gramatyki w mniej niż kwadrans. Pokazują to dwa badania przeprowadzone w Instytucie Maxa Plancka przez zespół naukowców pod przewodnictwem Angeli Friederici.
W pierwszym badaniu 3-miesięczne niemowlęta przez 20 minut słuchały nagrań sylab czytanych przez lektora. Sylaby były prezentowane trójkami, wśród których z reguły dwie skrajne się powtarzały np. „le” i „bu”, natomiast trzecia – środkowa – zmieniała się: „le-wi-bu” i „le-mu-bu”. Niekiedy jednak reguła zostawała złamana trójka sylab, jedna sylaba z pary niezmiennych była zastępowana inną (np. „le-wi-tu” zamiast „le-wi-bu”.) Pomiar EEG pokazał, że niemowlęta natychmiast wychwytywały takie złamanie reguły! Mózgi dorosłych, którzy brali udział w identycznym badaniu, reagowały na pogwałcenie regularności w prezentacji sylab tylko, jeśli wprost poproszono ich o skupienie się na zależnościach między słyszanymi dźwiękami. Dorośli nie wykrywali reguł automatycznie, tak jak trzymiesięczne bobasy!
W drugim badaniu o miesiąc starsze niemowlęta uczyły się prawdziwych reguł zaczerpniętych z języka włoskiego. Niemieckojęzyczne dzieci, które wcześniej nie zetknęły się z włoskim, słuchały zdań zawierających dwa rodzaje konstrukcji gramatycznych. W pierwszym przypadku badacze wykorzystali czasownik „può” („umieć”), łączący się z bezokolicznikiem zakończonym na „-are”, jak w zdaniu „Il fratello può cantare” („Brat umie śpiewać”). W drugim – czasownik „sta” („jest”) łączący się z imiesłowem zakończonym na „-ando”, na przykład „La sorella sta cantando” („Siostra śpiewa”).
Eksperyment składał się z czterech faz uczenia i testowania. W fazie uczenia niemowlęta przez trzy minuty słuchały zdań zawierających te dwie konstrukcje. W fazie testowania odtwarzano poprawne i niepoprawne gramatycznie zdania. Chociaż w pierwszej fazie testowania pomiar EEG nie pokazał żadnej różnicy w reagowaniu na zdania poprawne i błędne, to w czwartej fazie – czyli po niespełna 15 minutach nauki – wzorce reakcji mózgów dla poprawnych i niepoprawnych zdań były odmienne. A zatem dzieci nauczyły się, że ” può” wiąże się z „-are”, a „sta”- z „-ando”.
Wyniki tych dwóch badań oznaczają, że niemowlęta wychwytują i uogólniają reguły pomiędzy słyszanymi dźwiękami bardzo wcześnie. Ich mózgi umieją wyłapywać relacje w słyszanej mowie i dostrzegają, gdy reguła zostaje złamana. To wczesne dostrzeganie reguł jest podstawą późniejszego przyswajania języka. Co ciekawe, dorośli uczący się języków obcych obierają inną niż niemowlęta strategię – skupiają się raczej na znaczeniu zdań niż na regularności gramatycznej.
Magdalena Łuniewska
Źródło: Jutta L. Mueller, Angela D. Friederici, Claudia Maennel; Auditory perception at the root of language learning; PNAS, September 10, 2012, Early Edition
Angela D. Friederici, Jutta L. Mueller, Regine Oberecker; Precursors to natural grammar learning: Preliminary evidence from 4-month-old infants; PlosOne, 22. 03. 2011
Serwis „Wszystko o dwujęzyczności” jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego. Utwór powstał w ramach projektu finansowanego w ramach konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 r.“ realizowanego za pośrednictwem MSZ w roku 2015. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o konkursie „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 r.”.
