Przyjemnie jest ‘odkrywać’ polskich autorów książek w języku angielskim w USA. Zwłaszcza, wartościowych książek i interesujących pisarzy.
Pierwszy raz usłyszałam o Mai Wojciechowskiej, laureatce prestiżowej nagrody literackiej dla dzieci, Newbery Medal, od dyrektorki polskiej szkoły w Mahwah, New Jersey.
„Wojciechowska mieszkała w Mahwah! Jaka szkoda, że o tym wcześniej nie wiedziałam! Zaprosiłabym ją do szkoły” – powiedziała Teresa Osadnik.
Maia Wojciechowska, autorka 19 książek, nie żyje od 2002 roku.
Ale zostały jej książki, wśród nich nagrodzona „Shadow of a Bull”, przetłumaczona na 18 języków. Można przecież przybliżyć postać Wojciechowskiej na lekcji w polonijnej szkole i zachęcić do czytania jej książek. Rynek wydawniczy jest zalany publikacjami, czasami miernymi i rodzice mają trudności, by znaleźć coś rozwijającego duchowo dla dziecka. Wojciechowska pisała dla dzieci i młodzieży głównie w wieku 8-15 lat. Jej bohaterowie stawiają czoła trudnościom w życiu i kształtują swoje charaktery. Dodają otuchy młodym czytelnikom, którzy walczą ze swoimi trudnościami.
Poszukajmy zatem śladów Wojciechowskiej w Mahwah, gdzie pisarka nie tylko mieszkała, ale jak się okazuje, była również radną.
Trafiłam do lokalnego muzeum Mahwah Museum, gdzie powitał mnie Tom Dunn, dyrektor archiwum.
– Przepraszam, ale teczki o Wojciechowskiej nie mamy jeszcze skatalogowanej – usłyszałam.
Mialam nadzieję, że przyśpieszę ten proces.
Przygotował opasłe tomy starych numerów The Ramsey-Mahwah Register, gazety, która już nie ukazuje się.
– Wojciechowska była kobietą wyjątkową pod wieloma względami – powiedział z uśmiechem Dunn, chociaż nigdy jej nie poznał osobiście. – Śledziłem w prasie jej działalność polityczną – dodał. – Startowała nawet w wyborach na burmistrza Mahwah w 1991 roku. Ale przegrała i wtedy ubiegała się o stanowisko radnego.
Została wybrana do rady i pełniła swoją funkcję do września 1995 roku.
Gdy przeglądałam pożółkłe strony The Ramsey-Mahwah Register, zauważyłam, że Wojciechowska nie bała się otwarcie krytykować nikogo i niczego w Mahwah, gdzie mieszkała w latach od 1983 do 1995.
– Nie wydaje ci się, że zasłużyła sobie na miejsce w waszym muzem? – zapytałam.
– Jak zbierzemy więcej faktów z jej życia, to może trafi do sekcji Who is Who in Mahwah – padła odpowiedź.
Chyba nadszedł czas, żeby tego przypilnować.
Śmierć Wojciechowskiej odnotowały nie tylko lokalne gazety, ale znaczący New York Times, Los Angeles Times i Chicago Tribune. Nekrolog, opublikowany przez Dennis McLellan w „Los Angeles Times” donosił, że pisarka umarła mając 74 lata na wylew krwi do mózgu i miała bardzo ciekawe życie. Już jako dziecko skakała na spadochronie. Mając 12 lat uciekała z matką i dwoma braćmi z okupowanej Polski przez Rumunię i Włochy do Francji, by połączyć się z ojcem, Zygmuntem Wojciechowskim, dowódcą polskich jednostek powietrznych w Anglii. W 1942 roku rodzina Wojciechowskich dotarła do USA. Jako młoda kobieta, Wojciechowska, pracowała m. in. jako detektyw i brała udział w wyścigach motocyklowych w USA. Fascynowała się walkami byków i nawet raz walczyła z bykiem w Meksyku.
Zainspirowana nekrologiem, sięgnęłam po wspomnienia Wojciechowskiej z czasów jej dzieciństwa „”Till the Break of Day”, które znalazłam w Nyack Public Library i jeszcze 9 innych jej książek! Ucieszona łatwością dostępu do tego, co pisała Wojciechowska, zaczęłam czytać. Przed oczami stanęła mi kobieta z charakterem od wczesnego dzieciństwa.
„Byłam zagubiona w myślach o możliwości prowadzenia normalnego życia w szkole, gdy nauczycielka zawołała moje imię, może nie jeden raz. Kiedy odpowiedziałam, zapytała – Co robisz? Myślę – odparłam. Przestań to robić! – powiedziała nauczycielka. Wstałam i poszłam do domu. Mój tata był jeszcze w domu, gdy dotarłam na miejsce. Zapytałam go, jak mogłam przestać myśleć, przecież chciałam robić właściwe rzeczy w szkole. Nie pozwolono mi wrócić (do szkoły) …”
Pozazdrościć mądrych rodziców!
A jak wspomina Wojciechowską jej wieloletnia, serdeczna przyjaciółka, doktor Anna Dębska-Chwaja, adjunkt w Ramapo College?
„Maia była niezwykle interesującą i utalentowaną osobą. Była wierząca i prostolinijna. Odznaczała się fantazją i wielką energią życiową. Była wysportowana, doskonale grała w tenisa i golfa. Lubiła teatr i literaturę. Miała talent do aranżacji wnętrza domów. Jej mieszkania były zawsze niepowtarzalne”.
Wojciechowska obracała się wśród ciekawych ludzi. Spędziła nawet jeden dzień z Ernestem Hemingway’em w jego domu na Kubie w 1952 roku. Napisała książkę bazowaną na życiu tego pisarza pt. „The People in His Life” (Wtedy użyła nazwiska Rodman, pierwszego męża). Wojciechowską i Hemingway’a łączyła pasja do walki byków. Utrzymywali długoletnią korespondencję. Hemingway chwalił Wojciechowską, że jest jedyną kobietą, która wie bardzo dużo na temat korridy. Sięgnęłam więc po najpopularniejszą książkę pisarki „Shadow of a Bull”. Opowiada ona o hiszpańskim chłopcu, który marzy, by zostać lekarzem, ale otoczenie oczekuje, by zabijał byki jak jego słynny ojciec. Przejmująca historia Manolo, który dojrzewa psychicznie, by samemu wybrać drogę życiową i nie poddać się presji innych ludzi.
Książkę podsunęłam też mojej 10-letniej córce, Kimberly, która ‘połknęła’ ją w błyskawicznym tempie.
„Smutna historia, ale chłopiec jest super dzielny i na pewno będzie dobrym lekarzem” – stwierdziła.
Wojciechowska krytycznie patrzyła na ówczesną literaturę dla dzieci, krytykując wydawnictwa za publikowanie książek mało ambitnych intelektualnie. Założyła nawet własne wydawnictwo Independent Books w 1975 roku.
Z prywatnych spraw należy odnotować, że dwukrotnie wychodziła za mąż. Jej pierwszym mężem był pisarz Selden Rodman. A drugim poeta, Richard Larkin, z którym przez pewien czas mieszkała na Haiti. Matka dwóch córek: Oriany i Leonory.
Maia Wojciechowska była niepowtarzalnym człowiekiem, po którego książki warto sięgnąć!
Danuta Świątek
Książki M. Wojciechowskiej (1927-2002):
1. Shadow of a Bull
2. Hey, What’s Wrong with This One?
3. Market Day for Ti Andre
4. A Kingdom in a Horse
5. Odyssey of Courage
6. A Single Light
7. The Hollywood Kid
8. Tuned Out
9. Till the Break of Day, Memories: 1939-1942
10. The People in His Life
11. Through the Broken Mirror with Alice.
12. The Rotten Years
13. The Life and Death of a Brave Bull
14. Don’t Play Dead Before You Have to
