Władysław Reymont urodził się 7 maja 1867 roku. Jego prawdziwe nazwisko to Stanisław Władysław Rejment. Przyszedł na świat w Kobielach Wielkich koło Radomska. Był szóstym z dziewięciorga dzieci w rodzinie Antoniny z Kupczyńskich i Józefa Rejmenta, organisty w Tuszynie koło Łodzi.

Przyszły Noblista ukończył Warszawską Szkołę Niedzielno – Rzemieślniczą, gdzie uczył się zawodu krawieckiego i został czeladnikiem. Reymont niezbyt długo pracował jednak w wyuczonym zawodzie, gdyż pasjonowało go pisanie. Obdarzony był legendarnym wręcz zmysłem obserwacji i znakomitą pamięcią wzrokową. Sporo podróżował po Polsce, będąc aktorem wędrownych grup teatralnych. Bardzo lubił też oglądać spektakle. W latach 1888-1893 pracował na Kolei Warszawsko – Wiedeńskiej, m.in. na stacjach w Rogowie i Lipcach. W Lipcach umieścił później akcję powieści Chłopi. W 1890 roku uległ wypadkowi kolejowemu. Z tego tytułu otrzymał wysokie odszkodowanie, a to z kolei pozwoliło mu uzyskać stabilizację finansową, wrócić do Warszawy i poświęcić się pracy literackiej.

Wiele podróżował. W Paryżu poznał m.in.: Zenona Przesmyckiego, Stanisława Przybyszewskiego i Lucjana Rydla. Bywał również w Londynie i Szwajcarii. Przyjaźnił się z m.in. z Kornelem Makuszyńskimi, Stefanem Żeromskim i Elizą Orzeszkową, która uważała go za spadkobiercę Stanisława Wyspiańskiego. Korespondował z Janem Lorentowiczem. Przyjaźnił się z Romanem Dmowskim. O jego sympatii dla myśli narodowej można się przekonać na podstawie zachowanej ciepłej i pełnej życzliwości korespondencji z Romanem Dmowskim. W listopadzie 2023 roku miała miejsce ciekawa sesja naukowa pod tytułem Nacjonalizm wobec literatury, literatura wobec nacjonalizmu. W poniższym linku jest więcej informacji na ten temat.
https://www.youtube.com/watch?v=C-37RxPUbNY
„Chciałbym, żeby ta przyjaźń była swego rodzaju przymierzem” Reymont i Dmowski – dr K. Kołodziej

Władysław Reymont z żoną (1925) – Wikimedia Commons

Twórczość Reymonta była powszechnie znana i szanowna. Pisał do  dwutygodnika „Myśl”, do „Głosu”, „Wędrowca”, „Niwy” i „Gazety Polskiej”.
Jego żoną była Aurelia Szabłowska. Dzieci nie mieli. W czasie I wojny światowej pracował w Centralnym Komitecie Obywatelskim, Warszawskiej Kasie Przezorności i pomocy dla Literatów i Dziennikarzy. Wydał wtedy kilka utworów o niedoli i wyzysku chłopa. Po wojnie jako delegat Ministerstwa Spraw Zewnętrznych, podróżował do Berna, Paryża i Stanów Zjednoczonych, gdzie spotykał się z Polonią. W wyniku tych spotkań z Polakami zrodziła się w nim myśl, by napisać powieść o polskich chłopach, którzy wyjechali szukać chleba na obcej ziemi. Gdy wrócił do kraju nabył małą posiadłość Kołaczkowo. Niestety postępująca choroba bardzo go osłabiała. Leczył się w Nicei. Stan jego zdrowia na pewien czas poprawił się. Miał wiele planów literackich. Niestety nastąpił nawrót choroby. Nie był nawet w stanie osobiście odebrać przyznanej mu Nagrody Nobla. Poprosił wówczas swego przyjaciela, Alfreda Wysockiego, by jako przedstawiciel naszego rządu i jego samego, wziął udział w całej ceremonii. Pisał do niego: To okropne! Nagroda Nobla, pieniądze, sława wszechświatowa i człowiek, który bez zmęczenia wielkiego nie potrafi się rozebrać. To ironia życia.

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1924 roku za czterotomową „epopeję chłopską” Chłopi, którą Jury Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk nazwało „wybitnym eposem narodowym”. Reymont miał wówczas „do pokonania” nie byle jakich rywali: m.in. Tomasza Manna, Maksyma Gorkiego i Stefana Żeromskiego. Niewykluczone, że Akademia nagrodziłaby Żeromskiego, uznawanego w tym czasie za pretendenta do tej nagrody. Jednakże po wydaniu przez Żeromskiego Wiatru od morza w 1922 roku, opowieści o losach polskiej ludności na Pomorzu, w Niemczech pojawiło się wiele negatywnych recenzji, zarzucających Żeromskiemu antygermanizm.

„Kurier Warszawski” napisał wtedy: To nie tylko berło literackie dla wielkiego artysty, to pokłon dla Polski i deklaracja, że najpiękniejsze perły w skarbach ludzkości noszą polskie nazwisko.

Jak glob ziemski na Atlasie opiera się teraz na Panu powieściopisarstwo polskie – tak o twórczości Reymonta wyraziła się Eliza Orzeszkowa. 

W powieści Chłopi Reymont przedstawił szeroką panoramę polskiej wsi, po powstaniu styczniowym. Wieś ta została ujętą w ramy czasowe czterech pór roku. Losy poszczególnych bohaterów splecione zostały z biologicznym cyklem zamierania i odradzania się przyrody. Pierwsza wersja powieści była gotowa 8 lat wcześniej, już w 1901 roku. Autor jednak nie był z niej zadowolony i zniszczył swój pierwszy rękopis. Powieść Chłopi, została przełożona na 27 języków.

Są 3 ekranizacje powieści Chłopi. Jako pierwszy sfilmował ją w 1922 roku Eugeniusz Modzelewski, bądź Kazimierz Kamiński. Scenariusz napisał Adam Zagórski we współpracy z Reymontem. Niestety nie zachowała się żadna kopia filmu, stąd też niewiele o tej ekranizacji wiadomo. Następnie, w 1972 roku, powstał serial telewizyjny, wyreżyserowany przez Jana Rybkowskiego. W rolach głównych zagrali Władysław Hańcza, Emilia Krakowska oraz Ignacy Gogolewski. W 1973 roku powstała kinowa wersja tego serialu.

Najnowsza wersja pochodzi z 2023 roku. Tym razem Chłopów wyreżyserowała Dorota Kobiela. Światowa premiera filmu odbyła się podczas 48 Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Toronto, 9 września 2023 roku. Losy mieszkańców wsi Lipce zostały dosłownie „namalowane”. Widzimy jak obraz namalowany na płótnie, zostaje wprawiony w ruch i wpleciony w kadr filmowy. Film nakręcono najpierw z udziałem aktorów, a następnie ponad stu artystów z Polski, Litwy, Ukrainy i Serbii namalowało do niego obrazy olejne. Namalowali oni łącznie aż 80 000 obrazów. W filmie pojawiają się dzieła Józefa Chełmońskiego, Ferdynanda Ruszczyca, Leona Wyczółkowskiego, Juliana Fałata.
W filmie zagrali m.in.: Kamila Urzędowska, Robert Gularczyk, Mirosław Baka, Ewa Kasprzyk, Małgorzata Kożuchowska, Maciej Musiał.

Filmowych adaptacji doczekały się jeszcze dwie powieści Reymonta: Ziemia obiecana, w reżyserii Andrzeja Wajdy z 1974 roku i Komediantka w reżyserii Jerzego Sztwiertni z 1986 roku.

Władysław z żoną Aurelią i przyjaciółmi we Florianowie (1909). Biblioteka Narodowa w Warszawie.

Ostatnią powieścią Reymonta był „Bunt”. 15 sierpnia 1925 roku wziął jeszcze udział w uroczystościach w Wierzchosławicach. Przybyło tam wtedy około 15 tysięcy chłopów z całej Polski, by oddać mu hołd.

Na trzy tygodnie przed śmiercią, 20 listopada 1925 roku, w liście do francuskiego tłumacza Chłopów nasz noblista napisał: Dzisiaj umarł Żeromski, cios to dla mnie okrutny z wielu powodów. Umarł na serce. Był o parę lat starszy ode mnie, ale miał szaloną wolę życia i energię. Strata dla polskiej literatury niezastąpiona. Uwielbiałem Go jako genialnego pisarza. Naturalnie, ta nagła śmierć źle podziałała i na mój stan zdrowia. Teraz bowiem na mnie przychodzi kolej umierania.

Grób Reymonta w Alei Zasłużonych na Starych Powązkach w Warszawie

Zmarł 5 grudnia 1925 roku, w wieku 58 lat. Jego pogrzeb miał charakter państwowy. Msza św. żałobna miała miejsce w Katedrze św. Jana. Udział w niej wzięli m. in. Leopold Staff, Jarosław Iwaszkiewicz, Wincenty Witos, Adam Grzymała-Siedlecki, Jarosław Iwaszkiewicz. W. S. Reymont został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim, a urnę z jego sercem wmurowano w Kościele Św. Krzyża w Warszawie. Nad jego grobem widnieje epitafium: „Bogiem zbrojny, ojczyźnie duchem zaprzysięgły, piśmiennictwa polskiego chwała, ziemię plemienną niebem mieć nauczał, Władysław Stanisław Reymont twórca Chłopów, roku 1894, Ziemi Obiecanej, Ave Patria i innych. Laureat Nagrody Nobla, Kawaler Wielkiej Wstęgi Orderu Polonia Restituta, Komandor Orderu Legii Honorowej”.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił rok 2000 Rokiem Reymontowskim. Po śmierci pisarza, jego imię przyjęło wiele szkół, ulic, organizacji i budynków użyteczności publicznej. Muzea jemu poświęcone znajdują się m. in. w Kołaczkowie i Małkowie oraz w Bielsku-Białej. W latach 1991 do 1996 roku wizerunek Reymonta zdobił banknot o nominale 1 000 000 złotych. Trzy razy pojawił się Reymont na znaczkach pocztowych wydawanych przez Pocztę Polską. 

Dorobek i wkład W. S. Reymonta w rozwój literatury krajowej bardzo dobrze podsumował krytyk literacki Zygmunt Falkowski: Takie są dzieje światowej sławy Reymonta. Zdobyła ona dla naszego piśmiennictwa stanowisko mocarstwowe. Zmusiła Zachód do głębszego zajęcia się kulturą polską. Imię Reymonta uczyniła symbolem, skrótem niejako pewnego okresu narodowej cywilizacji, mianowicie tego okresu, który łączył lata osiemdziesiąte z początkiem istnienia Rzeczpospolitej wyzwolonej… Powieść Reymonta – to jakby wykres wszystkich sił, które działały wtedy w narodzie. Dzięki niej wchodzimy w istotę procesu rozwojowego, więc zgłębiamy zagadkę fenomenalnego rozrostu industrji, oraz jego wpływu na budowę społeczeństwa („Ziemia Obiecana”), docieramy do najpierwotniejszych instynktów rasy i oburącz próbujemy wytrwałości najszerszej demokratycznej postawy narodu – chłopstwa („Chłopi”), wreszcie, wstrząśnięci rokiem 1905 i męczeństwem unitów, uczymy się trzeźwej oceny wypadków bieżących, wiążąc je z całością dziejów narodowych i stwierdzając, że mimo najokropniejszych prześladowań, życie narodowe nie zamiera i nie zamrze, gdyż jest nieśmiertelne. W ten sposób w pismach Reymonta ma Europa obraz Polski heroicznej, niezłomnej w swym ustawicznym wysiłku do rozwijania pełni energii plemiennej, nawet w tych okolicznościach, które zagrażają wszystkiemu śmiercią.
Falkowski Z., Władysław Reymont: człowiek i twórczość, Poznań 1929.

Przypomnijmy też kilka pięknych myśli pisarza:

Żyć to działać, to rozsiewać po świecie talent, energię, uczucie, pomagać w czasie teraźniejszym pokoleniom przyszłym.

Cierpienie nie jest prawem natury, jest to czasem jej przywilej, bo w tajnikach dusz niektórych, nadmiar boleści, staje się kolebką geniuszu lub zbrodni.

Kto chce cicho żeglować przez burzliwe morze życia,
powinien mieć żagle z marzeń
a ster z tęsknot do nieskończoności.

Życie nie daje nam tego co chcemy, tylko to, co ma dla nas .

Siłę człowieka mierzy się ilością jego nieprzyjaciół.

Rzeczywistość jest z tej samej przędzy co i marzenia.

 W życiu jak w pociągu , każdy chciałby przejechać na gapę.

Tylko głupiec chce pieniędzy i dla zrobienia milionów poświęca wszystko,
życie i miłość, i prawdę, i filozofię, i wszystkie skarby człowieczeństwa.

I jeszcze coś na wesoło, czyli Humor z zeszytów szkolnych:

Chłopi zdobyli Reymontowi nagrodę Nobla.

Bohaterowie „Ziemi Obiecanej” Reymonta żyli i pracowali na łodzi.

Boryna był teściem żony syna Antka Hanki.

Boryna śpiewał w chórze, ale tylko partie solowe.

Gdy Boryna się żenił, był już stary i dlatego wziął do pomocy parobków.

Reymont zrósł się z lasem na wieki.

Reymont miał ciężkie dzieciństwo – był wychowywany wśród kobiet .

Poniżej linki dotyczące naszego Noblisty z unikalnym filmem, w którym możemy zobaczyć go jeszcze za życia, jak też jego pogrzeb.


https://www.youtube.com/watch?v=sLkx0Hn2rxk
Władysław Reymont, Lipce, Chłopi i Ziemia Obiecana

https://www.youtube.com/watch?v=ko17mkKWwiY
Władysław Reymont – unikalne i rzadkie nagranie z Wierzchosławic! Pogrzeb Noblisty 1925 r.

https://culture.pl/pl/tworca/wladyslaw-reymont

https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2402619,wladyslaw-reymont-nagroda-nobla-ktora-przyszla-nie-w-pore

https://archiwum.otwock.pl/gazeta/Lipiec_00/lipiec_6.htm
Trudne dzieciństwo i rozwichrzona młodość

.

Elżbieta Kulec

Zdjęcie główne: Portret Władysława Reymonta, 1905, Jacek Malczewski

Poprzedni artykułWspaniale jest być Polonijnym Rodzicem na 6!
Następny artykułOdróżniają natkę pietruszki od natki selera!

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj