Niektórzy polonijni rodzice zastanawiają się, czy warto posłać dzieci do sobotnich szkół i czego mogą tam nauczyć się. Z przyjemnością przedstawiamy tegoroczną pracę maturalną Joanny Kirkickiej z Akademii Języka Polskiego w Manchester, NJ, która może pomoc im w odpowiedzi na to pytanie.
xxx
Dom to miejsce gdzie spędzamy większość życia. Można w nim wspominać o przeżytych chwilach, rozmawiać z najbliższymi o swoim dniu, i opowiadać co się dzieje w życiu. Tam zawsze się wraca i dzieją się najważniejsze wydarzenia. Pierwsze kroki i pierwsze słowa zaczęły się w tym miejscu, i wiele literackich utworów w poetycki sposób obrazuje dom.
Słowo dom niesie ze sobą bardzo wiele znaczeń. Z tym tematem wiąże się wiele rozmaitych zagadnień. Dom to ostoja najważniejszych wartości – według Słownika Języka Polskiego. To nie tylko cztery ściany, to azyl dla ludzi. To miejsce, gdzie przekazywane są wartości i tradycje. Bardzo często dom utożsamia się z krajem ojczystym. Dom to miejsce gdzie przekazywane są pozytywne uczucia, lub też przeciwnie, może być kojarzone ze wszystkim co najgorsze. Zdarza się, że dom to miejsce zagrażające jednostce. Dom wiąże się też z problemem bezdomności.
Według encyklopedii – dom to przystosowany pod względem konstrukcyjnym i użytkowym budynek, przeznaczony do celów mieszkalnych. Najstarszą formą domów były jaskinie, póżniej szałasy i ziemianki. Pierwsze budowane domy byly jednoizbowe. Już w okresie starożytnym, w Egipcie budowano domu z cegły. Były to budynki wieloizbowe, często z dziedzińcem wewnętrznym. Wtedy pojawiły sie też budynki piętrowe, w Europie wykształcił się dom grecki i rzymski. W okresie wczesnego średniowiecza, w Europie chrześcijańskiej, funkcję domów pełniły warowne zamki i drewniane chaty. W okresie gotyku w budownictwie miejskim zaczęto wznosić dwu, trzypiętrowe kamienice szczytowe. Począwszy od renesansu kamienice zyskują bogato zdobione fasady. Wystepują kamienice z podcieniami i dachy z attykami. Później kamienice upodabniają się do miejskich pałaców i dworków szlacheckich. W czasach dzisiejszych funkcję domów pełnią budynki wielorodzinne (bloki mieszkalne, kamienice) i jednorodzinne. Architekt Le Corbusier proponował ideę masowego budownictwa dla setek tysiecy osób. Od poczatku lat 90. XX w coraz popularniejsze są jednak domy jednorodzinne.
Wyraz dom posiada dużo znaczeń, dosłownych i przenośnych. Dom – to budynek przeznaczony do celów mieszkalnych. Może być jednorodzinny, wielorodzinny, może być to blok czy kawalerka lub wynajęte przez daną osobę mieszkanie. W przenośnym znaczeniu to cała rodzinna atmosfera, gdzie czujemy się bezpiecznie, otoczeni ciepłem rodzinnym, to miejsce w którym dorastamy, odpoczywamy po ciężkim dniu pracy czy szkole. Jest to ważny element w życiu człowieka. Wszyscy ludzie posiadają dom, chociaż przybiera on różne formy. Jedni uważają, że jest to miejsce, w którym spędza się całe życie, dla innych domem są najbliżsi, czasami zaś dom oznacza pamięć, wspomnienie.
Dom także symbolizuje trwałość, bezpieczeństwo, schronienie, twierdzę, mieszkanie, tradycję, zakorzenienie, gniazdo rodzinne, ród, dynastię, ojczyznę i gościnność.
Dom – to wspomnienie wspólnie przeżytych chwil. „Czuć się jak u siebie w domu” to znaczy zachowywać sie swobodnie i pewnie. A „dom rodzinny” to miejsce pełne życzliwości i ciepła, dom lub mieszkanie, które pamieta się z dzieciństwa. A powiedzenie” być w domu” to zrozumieć jakieś zagadnienie, uchwycić jego sens.
W Biblii – dom Boży to miejsce szczególnej obecności Boga. W Starym Testamencie określenie to odnosi się do całego narodu izraelskiego. W węższym znaczeniu dom Boży można rozumieć jako ziemskie sanktuarium (Namiot Spotkania i Świątynia). W Nowym Testamencie domem Bożym staje się cała społeczność chrześcijańska, czyli Kościół.
W Starym Testamencie dom często oznacza ród: dom Izraela, dom Jakuba, dom Józefa. Dom to schronienie. Arka Noego miała stać się schronieniem na czas potopu. Dom – to ziemia obiecana”mlekiem i miodem płynąca”. Kanaan – to kraina, którą Bóg obiecał narodowi izraelskiemu, lud który tam mieszka jest silny, a wszyscy żyją tam w dostatku, szczęściu i pokoju.
W Nowym Testamencie dom – to niebiańska siedziba zbawionych. Chrystus wsponina słowa: „W domu Ojca mego jest mieszkań wiele”. A w przypowieści o synu marnotrawnym wraca tytułowy bohater. Dom jest symbolem dostatku, spokoju, radości, miłości i szczęścia rodzinnego. Dom to ostoja i przystań. Ojciec nieustannie tęskni za synem podczas jego nieobecności, a kiedy młodzieniec wraca, ojciec wyprawia na jego cześć ucztę.
Dom zbudowany na piasku – to rzecz nietrwała, dom zbudowany na skale – rzecz trwała. Święty Mateusz w Ewangelii przedstawia przypowieść, którą Jezus opowiadał swoim uczniom. Mówi On o człowieku, który wybudował swój dom na skale. Jego konstrukcja była tak mocna, że nie zniszczył go ani padający deszcz, ani mocny wiatr, ani spływający potok. Człowiek ten postąpił roztropnie, jego mieszkanie będzie trwało nienaruszone przez długie lata.
W znaczeniu metaforycznym dom na skale oznacza kogoś, kto przyjął naukę Jezusa i realizuje ją w życiu codziennym. Drugi człowiek, który wybudował dom na piasku, był nierozsądny. Deszcz, wiatr i potok zerwały słabe podłoże i dom runął. W znaczeniu przenośnym dom na piasku jest sumbolem człowiek kierującego się w życiu doczesnym wartościami bez znaczenia, które nie zapewniają szczęścia w wieczności.
W Mitologii – Itaka jest Ojczyzną, gniazdem rodzinnym, celem życia. Odys był królem Itaki, gdzie mieszkał wraz z żoną Penelopa. Ich zycie było szczęśliwe, pełne miłości i dostatku. Udając sie na wojne trojańską, pozostawił dom i rodzinę bez opieki az na 20 lat (10 lat wojny i 10 lat tułaczki). Odys cały czas tęsknił za ojczyzną. Ta tęsknota budzi jego nadzieję i chęć pokonywania przeciwności losu. Kiedy Odys powrócił po latach tułaczki, zastał swój dom w katastrofalnym stnie. Zwyciężył wszystko i zaprowadził ład.
Dom – symbol Ojczyzny. W mitologii domem staje się często ojczyzna jako miejsce, za którym się tęskni, będąc z dala od niego, w którym spedza się wraz z rodziną i najbliższymi szczęśliwe chwile życia, którego się broni w chwili zagrożenia.
W Trenach Jana Kochanowskiego dom to symbol szczęścia rodzinnego. Urszulka – ukochana córka poety za życia wnosiła w dom rodzinny wiele szczęscia i radości. Wszędzie gdzie się pojwiała, panował gwar i poruszenie. Dziewczynka bya posłusznym dzieckiem, umiała zjednać sobie wszystkich domowników. Poeta ukazuje ile szczęścia moze wnieść w życie rodzinne małe dziecko. Taka rodzina tworzy dom, który według poety jest symbolem bezpieczeństwa, ostoja, przystania. Ale dom to także symbol żałoby po śmierci dziecka. Śmierć Urszulki pogrążyła domowników w rozpaczy, zburzyła harmonię i jedność w rodzinie. Zostały „szczere pustki w domu”- jak pisze poeta.
Wiele utworów Jana Kochanowskiego jest poświęconych motywie domu. Poeta był bardzo związany ze swoim miejscem zamieszkanie, czyli Czarnolesiem. W jednej z fraszek „Na dom w Czarnolesie” opisuje że był szczęśliwy w swoim domu, który nie zamieniłby na żaden inny, dziękuje za niego Bogu i przywołuje go jako stróz ogniska domowego. Podmiot liryczny nie przywiązuje wagi do materialnego dostatku, większą wartość stanowi dla niego to, by miejsce, w którym mieszka, pełne było ciepła rodzinnego. Był dla niego ucieleśnieniem marzeń i potrzeb.
W epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”, motyw domu odgrywa ważną rolę – zamek Horeszków, to o niego toczy się spór pomiędzy Hrabią a Sędzią, jest on zaniedbany i brak w nim ciepła domowego. Dwór Sopliców natomiast jest zadbany, brama zawsze otwarta na oścież co oznacza że gospodarz jest gościnny. W środku dużo obrazów historycznych, pamiątek rodzinnych. Dla Sędziego Soplicy tradycja staropolska była tak ważna jak grzeczność, harmonia, porządek, życzliwość i pierszeństwo (dla urzędu, wieku). W jego domu zachowana jest pamięć o historii Polski. Niezwykle ważny jest patriotyzm. Wszyscy odnosza się do siebie z życzliwością i szacunkiem. Do stołu zasiadano wspólnie przy jednym stole. Sędzia miał takie powiedzenie: „(…) domy i narody słyną, z jego upadkiem domy i narody giną.” Ten cytat odnosi się do pojęcia domu jako rodziny i jako ojczyzny. Soplicowo można nazwać taką „małą ojczyzną” polskiej szlachty. W „Panu Tadeuszu” widać też ogromną tęsknotę Mickiewicza za krajem lat dziecinnych. Litwa była jego ojczyzną i domem. Gdy został zmuszony do jej opuszczenia, bardzo ubolewał nad tym, na obczyźnie czuł się źle i obco.
Chcę przedstawić przykład z literatury, gdzie dom nie jest miejscem szczęśliwości. W literaturze polskiej znajdują sie tez opisy takich domostw, którym daleko do doskonałości. Przykładem może być „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej. Dulscy są dość typową rodziną mieszczańską. Głową domu jest pani Dulska, która jest uosobieniem obłudy, skąpstwa i prymitywizmu. Terroryzuje ona całą rodzinę. Nikt nie umie jej się przeciwstawić .Co prawda jej syn, próbuje się zbuntować, jednak jego próba wyrwania się z atmosfery dulszczyzny jest nieudana i śmieszna. Córka pani Dulskiej jest bardzo podobna do matki. Cechuje ją cynizm i ordynarność. Mąż Dulskiej jest zdominowanym przez żonę pantoflarzem. Nie umie i nie chce się buntować. Najbardziej biedna w tej rodzinie jest najmłodsza z rodzeństwa. Jest dobroduszna i naiwna, nie znajduje jednak oparcia wśród bliskich. Jest cały czas lekceważona.
Motyw domu funkcjonuje w literaturze na różne sposoby. Czasami jest idealizowany i pokazywany od najlepszej strony. Niekiedy zaś pisarze przedstawiają negatywne wizerunki domu i rodziny. Przedstawiłam w tej pracy tylko kilka utworów, w którym funkcjonuje ten motyw.
Uważam, że dom odgrywa ważną rolę w życiu człowieka, ponieważ kształtuje w nas wartości na których musimy bazować w dorosłym życiu. Wpaja nam dobre obyczaje, kształtuje osobowość i stosunek do ludzi i świata. Dom uczy, wychowuje, przygarnia i jest bezpiecznym schronieniem.
Słowo dom powinno wzbudzać w człowieku ciepłe i radosne myśli o spokoju i szczęściu. To, jaki dom stworzymy, gdy opuścimy ten pierwszy, rodzinny, zależy tylko od nas. Wszyscy jednak starają się, by żyć tam najlepiej i najpełniej, by móc poczuć się sobą u siebie. Pisarze pisząc o motywie dom chcą nam ukazać, jak ważny powinien być dom rodzinny.
Na koniec przytoczę słowa księdza Józefa Tischnera: „Ale dom to jednak dom: tutaj każdy powinien czuć się sobą”. I jeszcze jeden cytat: „Twój dom może Ci zastąpić cały świat. Cały świat nigdy nie zastąpi Ci domu.”
Joanna Kirkicka
Bibliografia
1.”Tak rodzinie” – miesięcznik, styczeń 2015
2. Słownik Języka Polskiego
3. Popularny słownik frazeologiczny
4. Vademecum maturzysty
5. internet