Babcia Bożenka: Witaj maj, piękny maj

Maj dla wielu jest najpiękniejszym miesiącem w roku. Budząca się do życia roślinność przynosi nadzieję. I chociaż pierwsze dni tegorocznego maja nie można zaliczyć do najpiękniejszych, to wiemy, że po okresowych niskich temperaturach, po dokuczliwym wietrze, nastanie prawdziwy ciepły, ukwiecony maj. Maj to miesiąc, w którym czcimy ważne rocznice, i które są dla nas potrzebnymi lekcjami historii, aby pogłębiać w nas poczucie dumy, że jesteśmy Polakami.                                               

Polska w sercach

Dzień Polonii i Polaków za Granicą – polskie święto obchodzone 2 maja od 2002, ustanowione przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, z inicjatywy Senatu RP. Ustanowiono je jako dowód uznania wielowiekowego dorobku,  wkładu Polonii i Polaków za granicą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, w dowód wierności i przywiązania do polskości oraz pomoc Krajowi w najtrudniejszych momentach. Tego samego dnia obchodzony jest Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej.

W moim mieście polskie flagi powiewały na domach prywatnych, urzędach, zakładach pracy, blokach mieszkalnych, skwerach placach przykościelnych. Niektórzy kierowcy umieścili je także na swoich samochodach. To pozytywne gesty świadczące o naszej miłości i przywiązania do historii, tradycji, a także symboli narodowych. 

Historycznie polskie barwy narodowe wywodzą się z barw herbu Królestwa Polskiego i herbu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W symbolice polskiej flagi biel pochodzi od bieli orła, będącego godłem Polski i bieli Pogoni – rycerza galopującego na koniu – godła Litwy. Oba godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych. Na naszej fladze biel znalazła się u góry, ponieważ w polskiej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż tła.                                   

Wstawiennictwo Maryi

Trzeciego Maja przypada kolejna rocznica uchwalenia Konstytucji. To wydarzenie świętujemy razem z uroczystością religijną, Świętem Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, mającej swój królewski tron w Częstochowie na Jasnej Górze, miejscu szczególnie czczonym przez Polaków. Jak określił święty Jan Paweł 2, papież i nasz rodak w Częstochowie na Jasnej Górze bije serce Polski. Wierni przybywają do Maryi, aby prosić ją o potrzebne łaski.

Tytuł Matki Bożej jako Królowej narodu polskiego sięga drugiej połowy XVI wieku. Grzegorz z Sambora, renesansowy poeta, nazywa Maryję Królową Polski i Polaków. Teologiczne uzasadnienie tytułu „Królowej” pojawi się w XVII wieku po zwycięstwie odniesionym nad Szwedami i cudownej obronie Jasnej Góry, które przypisywano wstawiennictwu Maryi. Wyrazicielem tego przekonania Polaków stał się król Jan Kazimierz, który 1 kwietnia 1656 roku w katedrze lwowskiej przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej obrał Maryję za Królową swoich państw, a Królestwo Polskie polecił jej szczególnej obronie. Warto dodać, że Jan Kazimierz nie był pierwszym, który oddał swoje państwo w szczególną opiekę Bożej Matki. W roku 1512 gubernator hiszpański ogłosił Matkę Bożą szczególną Patronką Florydy. W roku 1638 król francuski, Ludwik XIII, osobiście i uroczyście ogłosił Matkę Bożą Wniebowziętą Patronką Francji, a Jej święto 15 sierpnia ustanowił świętem narodowym. Choć ślubowanie Jana Kazimierza odbyło się przed obrazem Matki Bożej Łaskawej we Lwowie, to jednak szybko przyjęło się przekonanie, że najlepszym typem obrazu Królowej Polski jest obraz Pani Częstochowskiej. Koronacja obrazu papieskimi koronami 8 września 1717 roku ugruntowała przekonanie o królewskości Maryi. Była to pierwsza koronacja wizerunku Matki Bożej, która odbyła się poza Rzymem. Niestety śluby króla Jana Kazimierza nie zostały od razu spełnione. Dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Episkopat Polski zwrócił się do Stolicy Apostolskiej o wprowadzenie święta dla Polski pod wezwaniem „Królowej Polski”. Papież Benedykt XV chętnie przychylił się do tej prośby (1920). Biskupi umyślnie zaproponowali Ojcu świętemu dzień 3 maja, aby podkreślić nierozerwalną łączność tego święta z Sejmem Czteroletnim, a zwłaszcza z uchwaloną 3 maja 1791 roku pierwszą Konstytucją polską.

Majowa jutrzenka

Konstytucja 3 Maja z 1791 roku, której 230 rocznicę obchodzimy w tym roku, była jedną z najważniejszych ustaw w Polsce. Była ona drugą konstytucją w świecie – po Konstytucji Stanów Zjednoczonych z 1787 r.  Konstytucja była próbą radykalnego uzdrowienia państwa i wyeliminowania wpływów obcych mocarstw, czego dalszą konsekwencją była wojna w obronie konstytucji i kolejne rozbiory. Po siedmiogodzinnych obradach konstytucję przyjął sejm, a następnie podpisał król. Autorami Konstytucji 3 Maja byli: król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, któremu przypisuje się ostateczną jej redakcje.

Konstytucja 3 maja 1791r. dokonała zasadniczej przemiany przestarzałego ustroju politycznego Rzeczpospolitej. Zgodnie z duchem Oświecenia wprowadziła podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Uchwalona przez Sejm Czteroletni jako „Ustawa Rządowa”, Konstytucja wprowadzała w Rzeczpospolitej wolności wyzwania, jednak religią panującą pozostawał katolicyzm. Na mocy Konstytucji 3 maja Polska stała się monarchią parlamentarną. Likwidacji uległa odrębność urzędów Polski i Litwy, zniesiono liberum veto, wolne elekcje, konfederacje. Sejm składał się z dwóch izb – wybierany na dwuletnią kadencję. Głową rządu stawał się król – jego decyzje, by weszły w życie, wymagały kontrasygnaty ministrów, którzy z kolei byli odpowiedzialni przed sejmem. Wydarzenie to przeszło do historii, ale pamięć o nim nie mogła być pielęgnowana należycie z powodu rozbiorów i długich okresów zniewolenia przez obce mocarstwa.

Stulecie uchwalenia Konstytucji uświęcone zostało licznymi obchodami w Galicji, w Warszawie pod zaborem rosyjskim i w zaborze pruskim nie mogło być należycie uczczone. Duże znaczenie miała ekspozycja we Lwowie w 1891 r. jednego z ostatnich wielkich dzieł Jana Matejki – Konstytucja 3 Maja, które artysta przeznaczył dla Sali Sejmowej Zamku Królewskiego w przyszłej niepodległej Rzeczypospolitej. 125 rocznica Konstytucji wypadła w czasie pierwszej wojny światowej, w 1916 r., gdy Warszawa i Królestwo Polskie znajdowały się już pod okupacją niemiecka, umożliwiającą nawiązanie do niepodległej tradycji Rzeczypospolitej. Dzień 3 maja 1916 r. święcony był uroczyście, ukazały się liczne publikacje popularne, przybliżające opinii publicznej tradycję Ustawy Rządowej. Odzyskanie niepodległości stało się dla rocznicy uchwalenia Konstytucji wydarzeniem szczególnej wagi – 29 kwietnia 1919 r. sejm uchwalił uznanie dnia 3 Maja za święto państwowe.

Niestety, po zakończeniu drugiej wojnie światowej okazało się niemożliwe utrzymanie trzeciego maja jako święta państwowego obok Święta Pracy obchodzonego pierwszego maja. Przywrócenie święta 3 Maja nastąpiło dopiero 6 kwietnia 1990 r. Majowe Święto przypomina wysiłki patriotów, którzy podjęli się trudnego zadania reformy państwa chylącego się ku upadkowi. Dostarcza nam też wiele wzorów do naśladowania, daje przykłady postaw patriotycznych.                                           

Królowo Polski

Maj jest w Kościele miesiącem szczególnie poświęconym czci Matki Bożej. Słynne „majówki” – nabożeństwa, odprawiane wieczorami w kościołach, przy grotach, kapliczkach na stałe wpisały się w krajobraz Polski. Jego centralną częścią jest Litania Loretańska.

Ojcem nabożeństw majowych jest żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku w Neapolu jezuita o. Ansolani. Organizował on w kaplicy królewskiej specjalne koncerty pieśni maryjnych, które kończył uroczystym błogosławieństwem Najświętszym Sakramentem. Wielkim propagatorem tej formy czci Matki Bożej był jezuita, o. Muzzarelli, który w 1787 r. wydał specjalną broszurkę, którą rozesłał do wszystkich włoskich biskupów. Pius VII obdarzył nabożeństwo majowe pierwszymi odpustami. W 1859 r. kolejny następca św. Piotra – Pius IX, zatwierdził obowiązującą do naszych czasów formę nabożeństwa, składającego się z Litanii Loretańskiej, nauki kapłana oraz uroczystego błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem.     

W Polsce pierwsze odnotowane nabożeństwa majowe zostały wprowadzone w 1838 r. przez jezuitów w Tarnopolu.     Litania Loretańska, która jest główną częścią nabożeństw majowych, powstała prawdopodobnie już w XII w. we Francji. Zebrane wezwania sławiące Maryję Pannę zatwierdził 11 czerwca 1587 r. papież Sykstus V. Swoją nazwę zawdzięcza włoskiej miejscowości Loretto, gdzie była niezwykle popularna. W Polsce jest o jedno wezwanie więcej. W okresie międzywojennym, po zatwierdzeniu przez Stolicę Apostolską uroczystości Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, za zgodą papieża Piusa XI, do Litanii dołączono wezwanie „Królowo Polski”.

W ub. roku doszły nowe wezwania. Poprzednio wprowadzone Matko Miłosierdzia zmieni swoje miejsce, a dojdą dwa  nowe. Nowe wezwania litanii loretańskiej, wprowadzone w języku łacińskim przez Stolicę Apostolską 20 czerwca 2020r. będą odtąd brzmiały w języku polskim „Matko miłosierdzia” (po „Matko Kościoła”), „Matko nadziei” (po „Matko łaski Bożej”), „Pociecho migrantów” (po „Ucieczko grzesznych”). W obecnym kształcie Litania Loretańska ma 55 wezwań do Matki Bożej. Cieszmy się majem, przyrodą, która nas otacza, zachowujmy w sercach pamięć o minionych dziejach. Bądźmy wdzięczni naszym oddanym Polsce bohaterskim rodakom oraz łaskawej Opatrzności Bożej, wstawiennictwu Królowej Polski Maryi, ze możemy żyć w wolnym kraju. To wielki dar.

.

Bożena Chojnacka