Zamek z „Zemsty”, czyli zamek Kamieniec w Korczynie – Odrzykoniu

 

Jeśli chcecie zobaczyć, gdzie Cześnik z Rejentem toczyli słynny spór, a Papkin próbował uwieść Klarę, wybierzcie się do zamku Kamieniec w Korczynie-Odrzykoniu. Co prawda, nie spotkacie tam bohaterów komedii Aleksandra Fredry, ale staniecie w tych samych murach, o które kopie – słowne, rzecz jasna – kruszyła słynna para pieniaczy. To nie żart! Fredro faktycznie uczynił zamek w Odrzykoniu bohaterem jednego ze swoich najsłynniejszych dzieł, i zrobił to nieprzypadkowo.

Pewnie mało kto wie, że „Zemsta” to komedia, która jest oparta na faktach. Fredro, który dzięki małżeństwu z Zofią Jabłonowską, został właścicielem zamku odrzykońskiego, przeglądając któregoś razu archiwalia swego majątku, natrafił na akta procesowe właścicieli zamku z XVII w.: wojewody Piotra Firleja, który zajmował zamek dolny i kasztelana Jana Skotnickiego, do którego należał zamek górny. Panowie nie pałali do siebie zbytnią sympatią, co skutkowało ciągłym konfliktem i licznymi, nazwijmy to eufemistycznie, psotami, których dopuszczali się względem siebie sąsiedzi. Kiedy Firlej dogryzał Skotnickiemu, ten kierował rynny wprost na dolny zamek, zalewając sąsiada. Firlej mścił się robotnikach, którzy naprawiali Skotnickiemu mur i niszczył zalewające go rynny i… tak dalej, i tak dalej. Zabawa trwała dopóty, dopóki nie znalazła swojego finału w trybunale. Skotnicki wygrał proces, ale to nie położyło wcale kresu zatargowi. W końcu to, co nie udało się trybunałowi, udało się… dzieciom skłóconych sąsiadów. Ślub syna wojewody Mikołaja Firleja z córką kasztelana Zofią Skotnicką zamienił raz na zawsze dawnych wrogów w przyjaciół. „Zemsta” bawi coraz to młodsze pokolenia, a dawny mur niezgody wciąż stoi tam, gdzie stał (choć, aby dziś mogli go podziwiać turyści, trzeba było się nieźle napocić, bo mur był… zakopany i prawie nie widać go było spod ziemi), stanowiąc granicę między dwiema miejscowościami – Odrzykoniem i Korczyną.

Od twierdzy do malowniczych ruin 

Zanim jednak Kamieniec stał się i własnością, i inspiracją dla hrabiego Fredry, był warownią obronna, której początki sięgają XIV w., a przynajmniej wtedy właśnie pojawiły się pierwsze wzmianki na temat twierdzy. Z racji tego, że położona była na wysokim skalnym wzgórzu, nazwano ją Kamieńcem. Zamek był z pewnością własnością króla Kazimierza Wielkiego, bo takie zapisy znalazły się w XIV-wiecznych dokumentach. Z czasem został przekazany przez Władysława Jagiełłę podkanclerzemu Klemensowi z Moskorzewa, co okazało się bardzo dobrym posunięciem, bo ten zadbał jak należy o podarek, rozbudowując go i czyniąc jeszcze bardziej atrakcyjnym. Miał więc co zostawiać wnukom, którzy właśnie od nazwy twierdzy przyjęli nazwisko Kamienieckich. Potomkowie podkanclerza podzielili z czasem majątek i  tak dochodzimy do słynnego sporu, kiedy to zamek zamieszkiwał równocześnie wojewoda Firlej i kasztelan Skotnicki.

Zamek przechodzi z rąk do rąk, a jego kolejnymi właścicielami byli: Stadniccy, Scypionowie del Campo, Kalinowscy, Jabłonowscy, Fredrowie, Starowieyscy i Szeptyccy. Niestety, rola Kamieńca jako warowni obronnej skończyła się dość wcześnie, bo w pierwszej połowie XVII w, kiedy to wskutek „potopu szwedzkiego” zamek poważnie ucierpiał i mimo podejmowanych przez kolejnych właścicieli prób pod koniec XVIII w. popadł w ruinę, choć bez dwóch zdań bardzo malowniczą. Na tyle malowniczą, że stał się bohaterem albo miejscem akcji dzieł twórców romantycznych. To, w jaki sposób został odmalowany na kartach wielkiej literatury, sprawiło, że zamek cieszył się wciąż niesłabnącym zainteresowaniem. Nie poprawiło to jednak sytuacji samej twierdzy. Jedyne, co udało się zyskać, to zakaz rozbiórki ruin zamkowych, zabezpieczenie stoków przed osuwaniem. Na przełomie XVIII i XIX w. potężna wichura uszkodziła dach zamku, co sprawiło, że ówczesny właściciel hrabia Jabłonowski postanowił opuścić twierdzę, a że przy okazji „zabrał” ze sobą część zamku z przeznaczeniem na rozbudowę dworu w miejscowości Krościenko, a twierdza Kamieniec nie miał szans na przetrwanie. Początkowo hrabia zostawił na zamku stróża, który miał pilnować majątku (zwłaszcza piwnic pełnych wybornego wina), z czasem jednak dzieło Jabłonowskiego zaczęli kończyć okoliczni chłopi, którzy tak ogołocili Kamieniec z kamienia, że z murów została jedynie… jedna trzecia. I taki koniec spotkał okazałą twierdzę, która gościła niegdyś koronowane głowy.

Z czasem jednak ruiny zamku zostały przystosowane do celów turystycznych, co wiązało się z realizacją drogi Czarnorzeki – Odrzykoń i dojściem do ruin, dzięki czemu dziś można je zwiedzać bez przeszkód.

Twierdza Kamieniec może się pochwalić nie tylko atrakcyjnym położeniem (gotycki zamek jest niejako „wkomponowany” w skały i leży na dawnym szlaku handlowym łączącym Polskę z Węgrami), ciekawą historią i uwiecznieniem na kartach wielkiej polskiej literatury, ale także interesującą opowieścią o zjawie nawiedzającej ruiny zamku. Na murach i dziedzińcu można ponoć czasami zauważyć (ale tylko o zachodzie słońca) ducha Małej Pani, czyli karlicy Kasi, która była dwórką jednej z właścicielek Kamieńca – żony wojewody Barbary Kamienieckiej. Lubiana przez panią Kasia była bardzo często zabierana dwór królewski do Krakowa. Tak przypadła do gustu królowej Bonie, że pozostała na krakowskim dworze, a nawet poślubiła karła Kornelka. Z czasem para została oddana jako dar cesarzowi Karolowi V i wyjechała do Hiszpanii, gdzie ponoć Kasia zmarła z tęsknoty za ojczyzną i Odrzykoniem. Dlatego też po śmierci odziana w zieloną suknię regularnie odwiedza swój ukochany zamek, płosząc – jak mówią – konie pasące się u stóp warowni. Ponoć pierwszą osobą, która zobaczyła zjawę, miała być sama Barbara Kamieniecka, która nie wiedziała o śmierci dawnej dwórki. Być może, przy odrobinie szczęścia, spotkacie Małą Panią podczas romantycznego wieczornego spaceru po ruinach zamku. Ponoć jej obecność zwiastuje głośny śmiech, więc jeśli usłyszycie czyjś radosny chichot, możecie być niemal pewni, że to zjawa karlicy Kasi.

Istnieje także legenda, która tłumaczy, skąd wzięła się nazwa Odrzykoń. Mówi się, że zamek był początkowo drewnianą warownią, wzniesioną przez okrutnego rycerza-rozbójnika, któremu towarzyszył dziki koń, tratujący ludzi na rozkaz pana. Okoliczni mieszkańcy, mając dość ekscesów okrutnika, postanowili spalić jego siedzibę. Rycerz poniósł śmierć, a koń miał zostać obdarty żywcem ze skóry. Stąd nazwa – Odrzykoń.

Co zwiedzić?

W działającym w części odrzykońskiej twierdzy muzeum (w zrekonstruowanych: kaplicy i dwóch salach dawnej wartowni) znajdują się ekspozycje, który powstały głownie dzięki wykopaliskom archeologicznym. Możemy tam dziś zobaczyć m.in. portrety właścicieli zamku, w tym samego Aleksandra Fredry i jego żony czy też innego słynnego właściciela zamku – hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Kamienieckiego, a także herb rodu Kamienieckich, pamiątki dawnego kasztelu czy bombardę, czyli dawna maszyna oblężnicza oraz inne militaria. Oczywiście, obowiązkowo należy odwiedzić sławny mur graniczny, który wzniosły pierwowzory Cześnika i Rejenta!

ZAMEK W LICZBACH:

452 m – na takiej wysokości  znajdują się ruiny zamku w Odrzykoniu 

40 tys. – tyle osób (w tym około połowa to turyści) w latach 1996 – 2000 wzięło udział w mszach, które odbywały się w ruinach zamku

4 – z tylu części składa się zamek (Przedzamcze Odrzykońskie, Zamek Wysoki, Zamek Średni, Przedzamcze Korczyńskie)

CZY WIESZ, ŻE…

• właściwa nazwa zamku powinna brzmieć: Zamek Kamieniec w Odrzykoniu i Korczynie, a to dlatego, że  zamkiem dzielą się – tak jak kiedyś pierwowzory Cześnika i Rejenta – dwie gminy. Większa część zamku znajduje się na terenie Korczyna, mniejsza – na terenie Odrzykonia w gm. Wojaszówka. Mimo to mówi się zwykle o zamku Odrzykoniu, a to tylko dlatego, że część twierdzy, która znajdowała się na terenie Korczyna została rozebrana na początku XIX w.;
• przypuszcza się, że około IX w., zanim powstał zamek, istniało tu miejsce kultu pogańskiego; z czasem miał tu powstać gród a dopiero później zamek drewniany zniszczony przez Tatarów w XIII w.;
• słynnym – obok Aleksandra Fredy – właścicielem Kamieńca był Mikołaj Kamieniecki, pierwszy w historii Polski hetman wielki koronny;
• romantyczna wizja ruin Kamieńca została przedstawiona w poemacie Seweryna Goszczyńskiego „Król zamczyska”; sam autor, goszcząc we dworze Jabłonowskich, odwiedził Odrzykoń, gdzie spotkać miał ekscentrycznego rezydenta odrzykońskich ruin – Jana Machnika, który stał się pierwowzorem głównego bohatera poematu – Machnickiego;
• w 1860 r. Jan Matejko stworzył cykl rysunków rejestrujących wygląd Odrzykonia, a wśród nich rysunek inspirowany poematem Seweryna Goszczyńskiego przedstawiający postać Machnickiego stojącego u wrót twierdzy Kamieniec;
• w stulecie insurekcji kościuszkowskiej na zamówienie gminy odrzykońskiej powstało popiersie Tadeusza Kościuszki dłuta rzeźbiarza Andrzeja Lenika; latem 1894 r. ustawiono je wraz z cokołem na Zamku Wysokim i do dzisiaj stanowi on nieodłączną część ruin;
• w 1995 r. ruiny zamku wydzierżawił od Skarbu Państwa kolekcjoner i opiekun zabytków Andrzej Kołder; zamek jest oddziałem prywatnego Muzeum Kultury Szlacheckiej w Kopytowej, którego właścicielem też jest Andrzej Kołder;
• Andrzej Kołder ze sterty gruzu wydobył szereg cennych ozdób i detali architektonicznych zamku Kamieniec, w tym wykuty w żelazie herb Pilawa z przełomu XV/XVI stulecia, który swego czasu zdobił metalowe drzwi zamku; drzwi przechodziły z rąk do rąk, najpierw trafiły do młyna, potem do kowala jako surowiec na przekucie. Herb ocalał przez najzwyklejszy przypadek, bo służył jako… podkładka pod zamek; z kolei żelazną skrzynię skarbczyka (nie wiadomo jednak, czy zamkowego, czy kościelnego z XVII w.) Andrzej Kołder odnalazł u kowala w Węglówce, gdzie służyła jako skrzynia na złom; lufa dawnej maszyny oblężniczej –  bombardy służyła natomiast jako… podkładka do klepania kosy; bęben w kształcie kotła, który był jednym instrumentów muzycznych orkiestry zamkowej, został zakupiony na lokalnej giełdzie staroci a rycerski miecz z XIV/XV w. znaleziony został w przepływającej przez Zyndranową rzece.

 

WARTO WIEDZIEĆ!

• obecnie wejście na zamek znajduje się od strony wschodniej, ponieważ ta część jest lepiej zachowana; druga połowa zamku z najwyższymi murami jest praktycznie zamknięta dla zwiedzających;
• na Zamku Dolnym znajduje się Kawiarnia Zamkowa czynna w godz. 10:00 – 19.00;

• dla zmotoryzowanych: istnieje możliwość zaparkowania nieopodal zamku;
• zwiedzanie zamku trwa około godziny;
• jest możliwość udostępnienia plenerów na potrzeby fotografii ślubnej i okolicznościowej (cena: 50 PLN);
• w pobliżu zamku Kamieniec znajduje się inna atrakcja turystyczna – rezerwat skalny „Prządki”.

 

DLA MOLI KSIĄŻKOWYCH:

• M. Żukow-Karczewski, Zamek Kamieniec w Odrzykoniu – gotycka twierdza rycerska, „AURA” 6/97.
• Z. Gil, Z dziejów odrzykońskiego zamku Kamieniec, Krosno 2007.
• I. Taraszczuk: Pomiędzy baśnią a historią: podania z odrzykońskiego zamku Bibersteinów. [w:] Bibersteinowie w dziejach pogranicza śląsko-łużyckiego (red. nauk. Tomasz Jaworski), Zielona Góra 2006.
• M. Gosztyła, M. Proksa, Zamki Polski południowo-wschodniej, Przemyśl 1997.
• T. Jurasz, Znane i nieznane. Zamki pałace kościoły Polski Południowo-Wschodniej, Rzeszów 1988.
• J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Warszawa 1993.
• A. Potocki, Księga legend i opowieści beskidzkich, Olszanica 2003.
• R. Rogiński, Zamki i twierdze w Polsce: historia i legendy, Warszawa 1990.

 

DANE TELEADRESOWE:

Podzamcze,
38-420 Korczyna

tel.: 48 788 837 412, 48 888 959 661
e-mail: zamek.kamieniec@gmail.com

zamekkamieniec.iq.pl

Facebook: https://www.facebook.com/kamienieczamek/?fref=ts

 

DOJAZD

Dojazd do ruin zamku jest dobrze oznakowany tablicami informacyjnymi, więc nie ma obawy, że się zgubicie. Można tam dotrzeć m.in.: zjeżdżając z drogi wojewódzkiej nr 991 w Korczynie lub Czarnorzekach, z Krosna kierując się na Głębokie lub z drogi nr 990 w kierunku na Odrzykoń.

Do zamku można dostać się także autobusem – przystanek: Odrzykoń – Podzamcze. PKS zapewnia dojazd pod zamek z takich miejscowości jak: Krosno, Korczyna, Krasna.

 

DATY I GODZINY OTWARCIA

W sezonie turystycznym (w okresie od 16 kwietnia do 31 października), wejście na teren zamku:

od poniedziałku do piątku w godz. 9:30 – 18:30
w soboty i niedziele w godz. 9:30 – 19:00

Poza sezonem turystycznym (w okresie od 1 listopada do 15 kwietnia) ruiny zamku są dostępne WYŁĄCZNIE za uprzednią rezerwacją dla grup zorganizowanych liczących minimum 15 osób. Rezerwacji należy dokonywać za pomocą formularza kontaktowego dostępnego na stronie internetowej lub pod numerem telefonu: 48 788 837 412.

 

CENNIK

TURYŚCI INDYWIDUALNI

Zwiedzanie ruin zamku Kamieniec oraz interaktywnej sali tortur z przewodnikiem. Usługa przewodnicka jest świadczona dla minimum 15 osobowej grupy zwiedzających. Cena: 8 PLN/os.

Zwiedzanie ruin zamku bez usługi przewodnickiej i ekspozycji z narzędziami kar.
Cena: 4,50 PLN/os.

Usługa przewodnicka: 25 PLN/grupa.

UWAGA!!! Muzeum Zamkowe otwierane jest w godzinach otwarcia ruin Zamku. Bilet wstępu na teren ruin obejmuje zwiedzanie Muzeum Zamkowego.

 

NOCLEGI

GOSPODARSTWO AGROTURYSTYCZNE “BORÓWKA”
ul. Podzamcze 25
38 – 406 Odrzykoń
tel.: 48 667 317 346 lub 48 609 519 326

HOTEL KROSNO-NAFTA
ul. Lwowska 21,
38 – 400 Krosno (5.7 km od zamku)

tel:. 48 13 436 62 12, 48 663 224 155
e-mail: rezerwacje@hotel.nafta.pl
www.hotel.nafta.pl

HOTEL DWÓR KOMBORNIA
Kombornia 1,
38 – 420 Korczyna  (6.7 km od zamku)

tel.: 48 13 435 42 89
e-mail: hotel@DworKombornia.pl
www.dworkombornia.pl

HOTEL ŚNIEŻKA
Lewakowskiego 22,
38 – 400 Krosno (4.6 km od zamku)

tel.: 48 13 43 234 49, 48 13 42 003 06
e-mail: recepcja@hotelsniezka.pl
www.hotelsniezka.pl

PORTIUS HOTEL
Bursaki 29A,
Krosno 38 – 400 (4.6 km od zamku)

tel.: 48 013 47 480 80
e-mail: recepcja@hotelportius.pl
hotelportius.pl

HOTEL MIŁY 2
ul. Balkonowa 19,
38 – 400 Krosno (5.6 km od zamku)

tel.: 48 13 432 10 57
e-mail: milyhotel@gmail.com
www.milyhotel.pl

ZAJAZD KASZTELAN
ul. Bieszczadzka 53a,
38 – 400 Krosno (od 7.2 km od zamku)

tel.: 48 13 43 68969, 48 693 560 760
e-mail: zajazdkasztelan@op.pl
www.kasztelankrosno.pl

 

RESTAURACJE

KARCZMA STARY LWÓW
Krasna 97
38 – 420 Korczyna

tel.: 48 13 494 00 77
e-mail: kontakt@stary-lwow.pl
www.stary-lwow.pl

KARCZMA KAMIENIEC
Bajdy 189
38 – 471 Wojaszówka

tel.: 48 13 424  11  60, 48 883 314 900
e-mail: karczmakamieniec@onet.pl
www.karczmakamieniec.pl

POSMAKUJ KROSNO
ul. Rynek 24
38 – 400 Krosno

tel.: 48 13 436 50 55
e-mail: gosia@posmakujkrosno.pl
www.posmakujkrosno.pl

RESTAURACJA PARKOWA 7
ul. Parkowa 7
38 – 400 Krosno

tel.: 48 515 355 494
e-mail: parkowa7@o2.pl

PIWNICA WÓJTOWSKA
ul. Rynek 7
38 – 400 Krosno

tel.: 48 13 432 15 32, 48 730 800 262
e-mail: karczma@podkarpackiejadlo.pl
www.podkarpackiejadlo.pl

Opracowała: Karina Bonowicz

 

Partnerem projektu Śladami Polskich Zamków jest Urząd Miasta Lublin.

 

 

.